Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
70
Studia
przeciwmonarszewtedy,gdychceonulżyćchłopskiejdoli…Stąd
teżkażdewystąpienieprzeciwkowładzykrólewskiejczycarskiejjest
woczachpańszczyźnianegochłopstwaruchemnpańskim”
,antychłop-
skim.Wroku1831trudnobyłooczywiściezniweczyćtenstereotyp;
wszakżebędzieonjeszczeodgrywałznacznąrolęwroku1863!
Świadomośćmaswłościańskichbyłazawszeopóźnionawpo-
równaniuzezmianamiwuwarunkowaniumaterialnymispołecznym
ichbytu.Wroku1831stworzenienazawołanienowejsiłyspołecznej,
ukształtowanieadhocświadomościspołecznejcałejklasychłopskiej
wsposóbpożądanydladoraźnychcelówpolitycznychnarodubyło
zadaniemniemożliwymdowykonania.Niemożnabyłoprzekreślić
jednymaktempolitycznymwpływustosunkówtrwającychnado-
brąsprawębezwiększychzmianodkilkusetlat.Niemożnasiędzi-
wićwłościaństwu,żewobecszlacheckiegopowstaniabyłoobojętne
inieufne,aleteżniemożnasięspodziewać,żeuznałobytopowstanie
zaswoje,gdybyprzywódcyruchunarodowegozdecydowalisięroz-
wiązaćsprawęwłościańskąwoparciuoprogramnawetnajbardziej
postępowy,alektóregochłopstwosamojeszczewyłonićniebyło
zdolne,którybyłbyprogramemprzyniesionymzzewnątrz-npań-
skim”
,anienchłopskim”wrozumieniumaswłościańskich.Zapewne
dopierowćwierćwiekupoewentualnymuwłaszczeniuw1831roku
chłopstwopolskie,przeorganizowanedogłębispołecznie,wydawszy
swąwłasnąinteligencjęiswychwłasnychprzywódcówwłasnegoru-
chupolitycznego,narodowoświadome,byłobyzdolnedomasowego
poparciacelówogólnonarodowych.Wćwierćwieku-aleniewkil-
katygodnipopowstańczymdekrecie…
Związeksprawywłościańskiejzesprawąniepodległościjestra-
czejodwrotnyniżzwykłosiępowszechnieprzyjmować:chybanie
likwidacjapańszczyznyipowszechneuwłaszczeniebyływarunkiem
powodzeniawalkinarodowowyzwoleńczejwXIXwieku,alewłaśnie
odzyskanieniepodległościbyłowarunkiemsinequanonwprowa-
dzeniachłopstwapolskiegonadrogęprawidłowegorozwojuspołecz-
nego,warunkiemlikwidacjipańszczyźnianegowyzysku-gdyżtylko
odzyskanieniepodległościmogłobyćzasadniczym,zgołarewolu-
cyjnymprzełomemwprocesieprzygotowaniaburżuazyjno-demo-
kratycznejrewolucjiwPolsce.Przymusowyzwiązekziempolskich
zdziewiętnastowiecznąreakcyjnąRosjąbyłbowiemnajważniejszym
czynnikiemkonserwacjinatychziemiachustrojufeudalnegoispo-
łeczeństwastanowego.Wniepodległympaństwiepolskimnicnato-
miastniemogłobyzatrzymaćszybkichidalekoidącychprocesów
