Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
PiśmiennośćmieszczańskawpóźnośredniowiecznejPolsce
ZsąsiadującegozSieradzemSzadkuzachowałasięjedna,aleliczącaprawie600
stron,księga,winwentarzacharchiwalnychzapisanajakozawierającaaktaradziec-
kieiławniczezlat1401-1502.Wrzeczywistościjesttozbiórluźnych,wymiesza-
nychzesobąskładekzwpisamizróżnychlat,dokonanymiprzedsądemławni-
czymiradzieckimorazrachunków,zszytywXIXw.Wtymchaotycznymkolażu
znalazłasięzaledwiejednakartazksięgiradzieckiejz1401r.ikilkazwpisami
znastępnychdwóchdziesięcioleci.DopieroodlattrzydziestychXVw.udałosię
wyodrębnićbardziejkompletnesekwencjezapiseksądowych59.Bardzocenny
zespółksiągmiejskich,ławniczychiradzieckich,majątakżedwasąsiadująceze
sobąmazowieckieośrodkimiejskie:StaraWarszawa(ławniczeod1427r.,radziec-
kieod1447r.)iNowaWarszawa(ławniczeod1416r.,radzieckieod1477r.)60.
NiezwykleinteresującymźródłemokazałasięksięgaławniczaNowejWarszawy
zlat1416-1485,stanowiącailustracjępracywładzmiejskichwmałymośrodku,
npisanawznacznejwiększościprzezpisarzywielcenieudolnych”61,którymczęsto
brakowałosłówłacińskichnaoddanieróżnychterminówczywyrażeń.Rezultatem
tychproblemówsąbardzolicznewyrazyiokreśleniawjęzykupolskim,atakże
zapiskapisanawcałościwtymjęzyku62.
KsięgimiejskieNowejWarszawy,choćprowadzoneprzezniedouczonych
pisarzyprzygodnychiwzwiązkuztympełnelukibłędów(wprzeciwieństwie
doksiągzeStarejWarszawy,któramiaładoskonalezorganizowanąkancelarię
zzawodowympisarzem)sądlabadaczybardzocenne,ponieważnależądonie-
licznejgrupyaktmiejskichwytworzonychwpierwszejpołowieXVw.wmałych
ośrodkach(IIIiIVkategoriapodatkowa).Tosamomożnapowiedziećrównież
oniezwykleinteresującejspuściźniekancelariimiejskiejmałopolskiegoPilzna,
rozproszonejwzasobieażtrzechinstytucjiprzechowującycharchiwalia63,dwóch
księgachpowstałychwpołożonymniedalekoKrakowaChrzanowie:ławni-
czej(zlat1430-1522)iradzieckiej(1408-1526)64,orazksięgachpochodzących
59AMSzadk,sygn.Szadek1.
60SW
,sygn.1-2,525-529;NW
,sygn.1,133.Najstarszeksięgiwarszawskiezostałyopublikowane:
KsięgiławniczemiastaStarejWarszawyzXVwieku,t.1:Księganr525zlat1427-1453,wyd.S.Ehren-
kreutz,Warszawa1916;KsięgaradzieckamiastaStarejWarszawy,t.1:1447-1527,wyd.A.Wolf,
Wrocław1963;KsięgaławniczamiastaNowejWarszawy,t.1:1416-1485,wyd.A.Wolf,Wrocław
1960;E.Koczorowska-Pielińska,PrzyjęciadoprawamiejskiegomiastaNowejWarszawywlatach
1477-1525,nRocznikWarszawski”9,1969,s.261-295;AlbumciviumCivitatisAntiquaeVarsoviae.
KsięgaprzyjęćdoprawamiejskiegoStarejWarszawy1506-1586,oprac.A.Bartoszewicz,Warszawa
2000;zob.W
.Maciejewska,ArchiwummiastaWarszawy,w:ArchiwumGłówneAktDawnychwWar-
szawie.Przewodnikpozespołach,t.1:ArchiwadawnejRzeczypospolitej,wyd.2,red.J.Karwasińska,
Warszawa1975,s.193-198.
61A.Wolf,Wstęp,w:KŁMNW
,s.XVI.
62KŁMNW
,nr139(1430r.).
63AMPil,sygn.Dep.108(księgaradziecka1453-1493[1510]);BibliotekaZakładuNarodowego
im.Ossolińskich,sygn.2083II(księgaradziecka1432-1471);BC,rkps1396(rachunki1493-1512).
64AMChrz,sygn.Dep.36,Dep.37.Opistychksiągw:J.Pęckowski,Chrzanów.Miastopowia-
towewwojewództwiekrakowskiem.Monografaz27ilustracjamiwtekście,Chrzanów1934,s.2.
