Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
jegoperskąodmianę.Składasięonaztrzydziestudwóch(pierwotnietrzydziestu
trzech)znakówspółgłoskowych,pisanychzprawanalewo,spośródktórychtrzy
służątakżedonotowaniasamogłosektzw.historyczniedługich4.
Pismotowykorzystujesiętakżedozapisuafgańskiejodmianyjęzykapers-
kiego–dari(nazwawłasna:fârsi-yedariیJﺩﯽﺳJlﻓ).Dozapisutadżyckiegowa-
riantuperszczyzny(nazwawłasna:toŚiki)przystosowanowlatach30.XXwie-
kualfabetłaciński,któryzastąpionowlatach40.zmodyfikowanącyrylicą.Wten
sposóbstworzonopewienrodzajbarierymiędzybliskimisobiekulturamiIrańczy-
kówiTadżykówzAfganistanuaTadżykówzAzjiCentralnej,tychostatnichjesz-
czebardziejwciągającwprzestrzeńideologiisowieckiejorazpoddającichmniej
lubbardziejskutecznejsowietyzacji.Gdyw1991r.Tadżykistanuzyskałniepod-
ległość,pojawiłysię,jaknarazieniezrealizowane,propozycjepowrotudopisma
perskiego.Posłużyłoonorównieżdoopracowaniapismatakichjęzykówirań-
skich,jak:beludżyjski,kurdyjski,paszto,czyindyjskich:urduipendżabskiego.
Ponieważpismoarabskieniejestdostosowanedosystemufonetycznegoję-
zykaperskiego,Irańczycydokonalijegoczęściowejmodyfikacji.Dodwudziestu
ośmiuoryginalnychgrafemówdodanoczterynowe,którepowstałynapodstawie
jużistniejących.Sąto,idącwkolejnościpismaperskiego:(1)peپ<p>,(2)ćeچ
<ć>,(3)žeژ<ž>oraz(4)gâfگ<g>.Ostatniznakwswojejpierwotnejpostaciza-
miastdodatkowegodaszkumiałtrzykropkiڭ.
Wnajstarszychrękopisachnowoperskichpojawiasięjeszczejedengrafem
–ڤ,którywewspółczesnymzestawieniewystępuje.Służyłondooznaczaniala-
bialnejspółgłoski[β].Wpóźniejszychtekstachzamiastﭫpojawiałysięznaki:fe
ﻑ,beﺏ,lubvâvﻭ.
Znakzâlﺫreprezentowałpoczątkowodźwięcznąspółgłoskęmiędzyzębową,
szczelinową[ð],którapowstałaprzezspirantyzacjędźwięcznejspółgłoskizębo-
wo-dziąsłowej,szczelinowej[z].Tozjawiskofonetyczneznalazłoswojeodzwier-
ciedleniewpiśmie;grafemzâlwystępowałobokznakudâlﺩ,np.wczasowniku
âmað3ﻣ1‘przyszedł’,obokâmadaﻣ1.Śladytegozjawiskaznajdujemydziśwdari,
gdzieobokwyrazuostâdﺩlﺘﺳﺍ‘wykładowca’,wciążfunkcjonujejegooboczna
forma–ostâzﺫlﺘﺳﺍ.
Wpoczątkowymokresie,tużpoinwazji,staranosięnaróżnesposobyzapi-
sywaćjęzykperski,wykorzystującowedwadzieściaośmiemznakówarabskich.
Doprowadziłotodointeresującegozjawiskazmianfonetycznychwywołanych
ortografią5.
4Wwspółczesnejperszczyźniekategoriailoczasuniewystępuje,alebyławciążżywa,gdyIrań-
czycyprzyjmowalipismoarabskie.
5Dlauściślenianależywyjaśnić,żeomawianezjawiskobyłospowodowanerównieżarabizacją
wymowyiutrwalaniemjejwpiśmie.
10
MateuszKłagisz
