Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kanonliteracki,naród,asymilacja
57
dycjipatriotycznej,októrejwspominałZdziechowski.Zespostrzeżeńobu
pisarzywynika,żeoddziaływanietejtradycjizamykałosięwspołecznych
granicachelit.Toteżstrategiarosyjskaprzewidywaładziałaniaasymilacyjne
nakierowanezwłaszczanamłodzieżzwarstwśrednichiniższych,pochodzą-
cązrodzin,wktórychwychowanie,zróżnychprzyczyn,nieuwzględniało
obyczajówinteligencko-bądźszlacheckonarodowych.
Tesamekwestie,aczkolwiekzewzględówcenzuralnychjużnietakbez-
pośrednio,poruszałaOrzeszkowawpowieściZygmuntŁawiczijegokole-
dzy,drukowanejwodcinkachwroku1882.Narratorskacharakterystyka
jednegozdrugoplanowychbohaterówutworustanowidefactorozpisany
nakilkastrontraktatosytuacjiidentyfikacyjnejmiejskichwarstwśrednich
iniższych:nPawełRębko,eks-żołnierz,aobecnyposługaczprzynajwyższym
wX.miejscusądowym,należałdotejgrupymieszkańcówX.,którawmó-
wieniuposługujesięrodzajemgwary,utworzonejznajdziwaczniejszejmie-
szaninydwóchjęzyków”11.Latasłużbywojskowej,anastępniepracawurzę-
dzie,gdzieobowiązującybyłjęzykrosyjski,sprawiły,żeRębkoposługiwał
sięmieszaninąpolskiegoirosyjskiego.Wprzypadkuposługaczasądowego,
eks-żołnierzaasymilacjajęzykowabudzićzdziwienianiemoże,skoroWła-
dysławZegrzda,polskioficerwarmiicarskiej,człowiekbądźcobądźwy-
kształcony,nmówił[ł]językiemniewielepoprawniejszymodtego,jakiego
używałPawełRębko”(ZŁ,390).NakomentarzŁawicza:nzgramatykąna-
sząobchodziszsięfatalnieł”(ZŁ,390),weteranwojnyrosyjsko-tureckiej
odpowiedziałdopieropodłuższejchwili,cosugeruje,żeuwaga,któranie
miałacelówumoralniających,wistocietakiewywołałaskutki:n[ł]tymnie
tamzpowodutejgramatykiźleniewspominaj!łWżołnierskimżyciu,
widzisz,natakierzeczyczasuniemałaodzwyczajenieiprzyzwyczajenie
rzeczważna!łCóżrobić?Stałosię!”(ZŁ,396).
FatalizmobecnywsłowachZegrzdyjestuderzający.Wszakcosięstało,
tosięnieodstanie.Wtejperspektywiedalekoidąceinterferencjejęzyka
polskiegoirosyjskiegowydająsięnieodwracalne.Diagnozatastosujesię
zwłaszczadoPawłaRębkiicałejngrupymieszkańcówX,którawmówieniu
posługujesięrodzajemmieszaninydwóchjęzyków”.OilejednakZegrzda
iRębkopodlegaliwpływowiotoczeniarosyjskiego,owejsilenodzwyczaje-
niaiprzyzwyczajenia”,wtrakciedługichlatsłużbywojskowejnadalekim
wschodzieipołudniuImperium,otylepozostałagrupamieszkańcówX
zgramatykąpolskąnobchodzisięfatalnie”wskutekzwykłych,codzien-
11ElizaOrzeszkowa,ZygmuntŁawiczijegokoledzy,w:tejże,Pismazebrane,t.49,red.
JulianKrzyżanowski,KsiążkaiWiedza,Warszawa1951,ss.368–369.Cytatyztegowyda-
niadalejoznaczamsymbolemZŁinumeremstrony.
