Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kanonliteracki,naród,asymilacja
59
łem,znakizasługmoichnapiersiachnoszę,comniejużniktnieodbierze”
(ZŁ,382).
Rębkonacodzieńnosimundurświadczącyosłużbieodbytejwwojsku
carskim.Bynajmniejniewstydzisięswoichrosyjskichmedali.Jednocześnie
pamiętadobrzerodzinną,polskąwieś.Wśródwyznacznikówprzynależno-
ścieks-żołnierzadodanejgrupyznajdująsięelementypodwzględemaksjo-
logicznymsprzeczne.Jednakżesprzecznetylkowperspektywieokreślonej
grupyspołeczno-kulturowej.TakmógłbyjepostrzegaćinteligentAntoni
GustawBem,awświeciepowieściowym–szlachciuraKaplicki.Tymczasem
wmiejskichwarstwachśrednichfragmenty,zktórychRębkobudujeswoją
tożsamość,podwzględemaksjologicznymsązupełnieneutralne.Składają
sięnacodziennośćbohatera,wyznaczanązkoleiprzezpraktycznąkrząta-
ninęwokółzapewnieniasobieirodzinieśrodkówdożycia.Abysięwtakiej
rzeczywistościodnaleźć,daćsobieradę,trzebakorzystaćzewszystkiego,co
oferuje.Kwalifikacjarosyjskie–polskie,obecnawsferachwyższych,tuza-
stosowanianiema.
Natomiastwśrodowiskach,wktórychwspomnianaantynomiafunk-
cjonowała,jakokonsekwencjapojawiałsiękonfliktlojalności.Zasadętegoż
ukazywałAntoniGustawBem,pisząconauczycielach-Polakachzgimna-
zjumkieleckiego,którychzobowiązanodopodpisaniaoświadczeńnastępu-
jącejtreści,będęn[ł]przemawiaćdouczniówporosyjsku,gdziekolwiek
ichspotykam–nietylkowzakresieszkoły,aleipozajéjgranicami”12.Ana-
lizakonsekwencjiprzestrzeganiadeklaracjiświadczy,żedlainteligencjiów-
czesnejkonfliktlojalnościowynależałdosferydoświadczeńpowszednich:
Wyobraźmysobielicznegronofamilijne,awnim–jednego,dwulubkilkuuczniów.
Wszyscyrozmawiająpopolsku.Wtemotwierająsiędrzwiiwchodzi,wcharakterze
gościa,nauczyciel-Polak.Jakimonjęzykiemmówićbędzie?Jeżelipopolsku–zła-
miedanezobowiązanie;jeżeliporosyjsku,narazisięnaśmiesznośći(powiedzmy
bezogródek)nawzgardęuludziuczciwych.Cóżwięcmarobić,jeżeli[ł]dba
oimiędobregoPolakairzetelnegoczłowieka?Unikaćchybauczniówswoichikółek
towarzyskich,wktórychsięznaleźćmogą?Agdysamjestojcemrodzinyisynów
mawgimnazyum?Przedtymijużnieucieknieł13.
12[A.G.Bem]TadeuszRacławicki,Zpodzaborurosyjskiego,DrukarnianDziennika
Poznańskiego”,Poznań1892,ss.40–41.
13Tamże,s.42.
