Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nepozostawianaszawszezmarginesemwątpliwości/niepewności,czy
następnezdarzenie,sytuacjalubczyjeśzachowaniendopiszesię”dojuż
zarysowanejprawidłowości,czykolejnyprzypadekokażesięanalogiczny
douprzednioustalonych.
Istniejekilkawypróbowanychstrategiizwiększaniastopniapewno-
ści,iżnaszeprzekonaniasątrafnelubwręczprawdziwe.Nawiązującdo
obecnychweuropejskiejtradycjifilozoficznejkryteriówprawdy,można
powiedzieć,iżzazwyczaj(niczymsamKartezjusz)uznajemyzaprawdzi-
weto,cowydajesięoczywiste,coujmujemynjasnoiwyraźnie”.Kiedy
zaśtracimypoczucieoczywistości,zaczynamyporównywaćdanąinfor-
macjęzinnymi,jużposiadanymiinformacjami(kryteriumwewnętrznej
spójności)lubsprawdzamy,czyjesttozgodnezpoglądamiinnychosób
(kryteriumzgodypowszechnej),albopoprostuzadowalamysiętym,że
kierowaniesięokreślonympoglądemczyzasadąprowadzidopożądanych
efektów(kryteriumpragmatyczne).Niemożemyprzecież,wzorembaro-
naMünchhausena,wyskoczyćpozawłasnyaparatpoznawczyispraw-
dzić,jakarzeczywistośćjestnnaprawdę”lubnsamawsobie”,wówczas
gdyjejniepoznajemy,gdynaswniejniema(Mudyń1997b,s.257).
Zauważmyteż,żesamopojęcieracjonalnościniejesttakjedno-
znaczne,jakmożnabyoczekiwać.Jestwręczprzeciwnie–jegogranicesą
rozmyte,azakresstosowalnościograniczonydorelacjiśrodkówicelów,
zamykającsięwobszarzetzw.racjonalnościinstrumentalnej.Takwięc
ilekroćzgadzamysięcodocelu,możemysensownieiracjonalniedysku-
towaćośrodkach,jakiemogłybydoniegoprowadzić.Racjonalnośćce-
lówmożnajeszczeznajwiększymtrudemczynićprzedmiotemdyskursu,
leczwartości,doktórychowecelesięodwołująbądźktóreuzasadniają,
musząpozostaćrzeczągustów,które–jakwiadomo–pozostająkwestią
nondisputatur.Istniejąteż,jakwiemy,tzw.prawdyobjawione.Dlaich
wyznawcówmająonestatusrozstrzygających,czyli(ponad)racjonalnych
argumentów.Wprawdzieinterpretacjeprawdobjawionychmożnaponie-
kąduczynićprzedmiotemdyskursu,leczmatosensjedyniewówczas,gdy
rozmówcywierząwtosamoobjawienie.
Wiedziećvswierzyćlubraczej„wiedzieć,żesięwierzy”
vs„wierzyć,żesięwie”
Tymsposobemdochodzimydoniezwykleważnejikłopotliwejrelacji
międzywiedziećawierzyć.Wydajesię,żesubiektywnepoczuciepew-
nościrówniechętnietowarzyszyobydwustanomumysłu(lubraczej
dwómsposobomnazywania).Paradoksalnie,poczuciewątpliwościlub
11
