Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
Wprowadzenie
niczy,pozwalającynarodowiprzygotowaćsiędozmierzeniasięzwyzwaniami
nowoczesności.Nowyidealizm,rozmaite„filozofieżyciowe”,pragmatyzm–
przydawałyprestiżudoświadczeniuwiarywżyciuzbiorowym.Postulatnaro-
dowejreligiilaickiejniebyłresztkątysiącletnich,archaicznychformaniescha-
tologicznychwizji,typowychdlaepokiprzedmodernistycznej,alebyłzjawis-
kiemzasadniczonowym.Problemmodernizacjibyłnadewszystkoproblemem
religijnym,jakw1908rokuzauważyłCroce:„Wszystkowświeciewspółczes-
nymznowuposzukujereligii”,popychanekutemu„potrzebąorientacjiwrze-
czywistościiwżyciu,potrzebąjakiejśkoncepcjiżyciairzeczywistości”
50
.Wtym
znaczeniumożemymówić,żewszystkieruchyawangardowe,powstałewe
Włoszechprzedfaszyzmem,aspirowałydotego,abybyćruchami„religijnymi”,
którewypracowywałynowysensżyciaiświata,iupowszechniałyjezapomocą
mitówmodernistycznych,przezedukacjęmasiichintegracjęzpaństwem
narodowym,obdarzającjezbiorowąświadomościąnarodujakowspólnoty
wartościiprzeznaczenia.
Awangardamodernistyczna,realizującprojektodrodzenianarodowego,
zgodniezeswojąwojownicząkoncepcjąkultury,nieuniknieniewkraczała
wsferępolityki,gdzieideały„włoskiejnowoczesności”krystalizowałysięwan-
tagonistycznymstarciuzideologiamipolitycznymi.Crocepragnąłtworzyć
włoskąświadomość„aniniesocjalistyczną,aninieimperialistyczną,aniteżnie
dekadencką,którabyodtwarzała,wnowejformie,tęzczasówwłoskiego
Risorgimento”
51
.Filozofproponowałracjonalny,liberalnyimieszczańskimo-
delnowoczesności,któryuznawałzanadalwpełniwartościowyiumożliwiający
Włochomsprostanie–wramachdemokracjiparlamentarnej–wyzwaniom
życianowoczesnego.OdpoczątkuwiekuCrocezaangażowałsięwwalkęztym
nowymstanemducha,złożonymzmistycyzmu,aktywizmu,irracjonalizmu,
estetyzmuiimperializmu,któryuważałzachorobliwą,patologicznąformę
nowoczesności,identyfikowanejprzezniegozdekadentyzmem,anastępnie
zfaszyzmem.Aledlawiększejczęścinowychgeneracji,liberalnyimieszczański
ideałnowoczesności,przekazanyprzezojcówzałożycielipaństwanarodowego,
zdawałsięmodelemprzebrzmiałyminieodpowiednimdlakształtowanianowej
Italiiipoprowadzeniajejprzezwirynowoczesnejegzystencji.Wkulturzegrup
awangardowychszerokorozpowszechnionebyłymotywykrytykitradycjioświe-
ceniowej–racjonalistycznejiindywidualistycznej.Krytykataniezmierzała
jednakkureakcjiantymodernistycznej,aleproponowałaodmienneparadyg-
matynowoczesności.Ideologicznieprzekładałysięonenapolityczneprojekty
transformacjipaństwanarodowego,alebynajmniejniebyłyskazanenaowo-
cowanieprojektempaństwatotalitarnego.Jedynymautorytarnymparadygma-
temnowoczesnościbyłwypracowanyprzezruchnacjonalistycznyparadygmat
imperialistyczny,któryuważałdemokracjęza„sprzecznązruchemnowoczes-
negożycia”
52
,ponieważsamprocesrozwojuspołeczeństwamasowego,so-
cjalizmuigospodarkikapitalistycznejprowadziłdo„prymatusiłyinieuchron-
