Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Modernizacjatotalitarna
41
nościjestautomatyczne.Jednak,podzielającideałmodernizacjiracjonalistycz-
nejiliberalnej,nieuważamy,abyprzekształcanietakiegoideałuwkategorię
interpretacjihistoriograficznejbyłokoherentnezprawdziwienaukowympo-
dejściem.Umacniałobytodychotomicznąwizjęhistoriinajnowszej,zamkniętej
wantagonizmie„postęp/reakcja”,„nowoczesność/antynowoczesność”,„histo-
ria/antyhistoria”.Kryzysracjonalistycznegoiprogresistowskiegomodelu
nowoczesności,jakokryteriumocenyzjawiskwhistoriinajnowszej,doprowadził
douznania,żeirracjonalnośćinowoczesnośćorazautorytaryzminowoczesność
wcalenieprzystajądosiebieiniemogązesobąwspółistnieć
79
.Istniejąnowe
formułyautorytaryzmuiirracjonalizmu,którezpewnościąniesąpozostałoś-
ciamiprzednowoczesnegospołeczeństwa.Przeciwnie,wynikajązsamychproce-
sówmodernizacyjnychigenerująmodeleiideałynowoczesności,alternatywne
alboantagonistycznewstosunkudoracjonalistycznegomodeluliberalnego.Po
tragicznychdoświadczeniachdwudziestegowiekunależystwierdzić,żespołe-
czeństwonowoczesnebyłotakżematecznikiemnowychformautorytaryzmu,
takichjaktotalitaryzm,wjegorozmaitychwersjachigradacjach.Oparteone
byłynamobilizacjimas,nakulciedoczesnychbóstw(narodu,rasy,klasy),na
etycepoświęceniajednostkiwspólnocie,namicieproduktywnościjakofunkcji
ideologicznej.Modernizacjanietylkoniezapoczątkowałanieodwracalnego
procesu„odczarowaniaświata”iniedoprowadziła,zapomocąsekularyzacji,do
zaniknięciamituisacrum.Przeciwnie,uruchomiłaróżne„metamorfozy
sacrum”istworzyłanowemitologie.Sakralizacjapolitykijestzjawiskiem
wswejistocienowoczesnymiimplikującymmodernizacjęisekularyzację.
Modernizacjabyławielkąrodzicielkąmitówiwierzeńpolitycznych,nakierowa-
nychnatworzenieprzyszłości,poczynającprzedewszystkimoddominującego
mitudwóchostatnichstuleci,czyliodmiturewolucji.Byćmożebyłongłównym
źródłemreligiipolitycznych,zrodzonymprzeznowoczesność
80
.
Mitrewolucji,wiararewolucyjnawregeneracyjnąpotęgępolitykistałasię
powszechnymprzejawemsakralnościściślenowoczesnej.Ożywiałaonaruchy
wzajemnieprzeciwstawneiwrogiesobie,którejednomiaływspólne:wolę
opanowanianowoczesności,abykształtowaćprzyszłośćzgodniezmodelemich
ideologii.Komunizmifaszyzm,antagonistyczneeksperymentytotalitarnej
nowoczesności,byłydwomagłównymiruchami,wktórychucieleśniłasięwiara
rewolucyjnadwudziestegowieku.Zadaniemhistorykajestzrozumieć,dlaczego
milionyludzi,przeciwstawniemotywowane,fascynowałysięiwierzyływideo-
logietychruchów,któreobiecywałyodrodzenienaroduczyludzkości,kres
alienacji–zrodzonejprzezburżuazyjnąidemokratycznąnowoczesność–istwo-
rzenienowejcywilizacji.Faszyzmobiecywałnowącywilizacjęzentuzjazmuisiły
zbiorowejjednostekimas,zjednoczonychwwierzewewspólneprzedsięwzięcie
zmierzeniasięzczasem,byprzezwyciężyćhistorięiukształtowaćprzyszłość.
Wzamianżądałodnich–dladobrategoprzedsięwzięcia–poświęceniawol-
nościibezwarunkowegopodporządkowaniasiętotalitarnemukultowipolityki.
