Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
39
Innymzesposobówuniknięciawieluspośródwspomnianychbezdrożyinter-
pretacyjnychjestprzyjęciezaprzedmiotbadawczyniejakichśobiektywniezacho-
dzącychprocesów,leczsamegoprojektumodernizacyjnego-wtakimkształcie,
jakrozumianogowepoce.Oileujęcieobiektywizujące,któregoprzykładem
whistoriografiiżydowskiejbyłypraceSimonaDubnowa,RaphaelaMahlera
czyArturaEisenbacha,wostatnimczasiestraciłonaatrakcyjności,otylenadal
chętniebadasięmodernizacjęrozumianąjakoprojekt(ujęciesubiektywizujące).
JakpodsumowałMarcinWodziński,wtymzakresiezaprekursorauznaćmożna
HeinrichaGraetza,poszukującegopoczątkównowoczesnościwświadomym
kształtowaniuprojektuintelektualnegoprzezgronożydowskichinieżydow-
skichreformatorów,którzyDwierzyliwpostępową,optymistycznąwersjęteorii
modernizacjiidążylidojejimplementacjiwówczesnejspołecznościżydow-
skiej.Wtymsensiejesttoprojekttożsamościowy,jakożecelemtransformacji
jestukształtowanienowegoŻydalubnowejspołecznościżydowskiej”96.Takie
teżsubiektywizująceujęcie,jakcelniezauważyłWodziński,paradoksalniedaje
historykowiszansenawiększydystansdobadanegozjawiska-opisującjedy-
niesposóbrozumieniaprojektumodernizacyjnego,możeprzyjąćstanowisko
Dniezaangażowane”,bezkoniecznościproponowaniawłasnegorozumieniaistoty
zmian.Natomiastpodejścieobiektywizującetylkopozorniemożewydawaćsię
bardziejobiektywne,wymagabowiemnawstępierozstrzygnięcia,jakieprocesy
przyporządkowaćdopojęciamodernizacji,Dcoczynitoujęcieznaczniebardziej
wrażliwymnaideologicznewpływy”97.
Wniniejszejpracyzastosowanozwłaszczaperspektywęsubiektywizującą,
przyjmujączaprzedmiotbadańprojektmodernizacyjny(projektymoderniza-
cyjne)wtakimkształcie,wjakimformułowaligoczłonkowiewładzKsięstwa.
Niemniejjednakniezrezygnowanorównieżzdrugiegozujęćiuwzględniono
rozważanianatematkilkuwybranych,zachodzącychrealniezmian,którena
wstępieuznanozaprzejawymodernizacji.Zaliczonodonich:postępującącen-
tralizację(wzrostnieufnościwładzcentralnychdoideisamorządności,zarówno
terytorialnej,jakigrupowej,dążeniedokontrolinadcałością-definiowanych
szerzejniżdotąd-sprawpublicznych),biurokratyzację(zwiększeniezakresu
władzyadministracji,pojawieniesięzdepersonalizowanejkategoriiDpetenta”oraz
neutralnejprzestrzenikontaktu)orazunifikacjęprawną(tendencjadoodcho-
dzeniaodpartykularyzmówprawnychikoncepcjiprzywilejówjakopodstawy
różnicowaniastatusuprawnegogrupijednostek,kodyfikacjarozproszonych
96M.Wodziński,ModernityandPolishJews.RecentDevelopmentsinPolish-JewishHistoriography,
DStudiaJudaica”19,2016,nr1(37),s.66-68.
97Tamże.PrzykłademnapróbęwyjściazimpasujestzałożenieprzyjęteprzezG.D.Hun-
derta(tenże,ŻydziwRzeczypospolitejObojgaNarodówwXVIIIwieku.Genealogianowoczesności,
tłum.M.Zalewska,Warszawa2007,s.18),któryzadeklarował,żeniedefiniujepojęcia
modernizacjiiobejmujenimpoprostudwaostatniestulecia,jednakżekonsekwencjawtym
zakresiebyłaniemożliwa-wdalszejczęścipracyanaliziepoddałtylkotezagadnienia,które
uznałzaistotnezpunktuwidzeniazmianmodernizacyjnych.
