Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
doświata,stałasiępoczątkiemnowegomyśleniaopodmiotowości8.Kantzkoleiuznałopozycjępodmiot
–przedmiotiwyróżniłdwiekategoriepodmiotowości:podmiotrefleksyjny,będącyźródłemmyślenia,
orazprzedmiotpercepcji–czyliobiektowegomyślenia9.ZarównoKartezjusz,jakiKantsprowadzają
swojąfilozofiępodmiotuprzedewszystkimdoodkrywaniastrukturpoznawczychczłowiekawarunkujących
możliwośćpoznania,łączącegoczłowiekazeświatem10.Innymisłowy–obietewizjeutożsamiają
podmiotzeświadomością,tyleżeprzyjmująodmiennewykładnie.UKartezjuszapodmiotpoznania
istniejeniezależnieodprzedmiotuinieodłącznaodtegoistnieniajestjegoaktywność,natomiastuKanta
świadomośćpodmiotuujawniasiędopieropozetknięciuzprzedmiotem.Jednakżewobukoncepcjach
świadomośćjestczynna(aktywna)11.Wmyśliobufilozofówpodmiotjawisięjakobohaternowoczesności,
zdolnyudźwignąćbrzemięodpowiedzialnościzasiebieiotaczającąrzeczywistość,stającsię„architektem
nowegoświata”12.Koncepcjepodmiotuwspomnianychfilozofówłączyprojektbycia,cooznacza,
żepodmiotowośćniejestczłowiekowidana,leczzadana.Człowiek,pretendującdomianapodmiotu,
winienspełniaćtakiepostulatyjak:racjonalność,świadomość,wolność(autonomia)orazaktywność13.
Analizaewolucjifilozoficznychujęćpodmiotowościzjednejstronyukazujeoświeceniowąwizjępodmiotu
sprawczego,azdrugiejkończysię„śmierciąpodmiotu”ogłoszonąprzezpostmodernistów14,m.in.
MartinaHeideggera,MichelaFoucaulta,Gilles’aDeleuze’a,Jacques’aDerridęczyJacques’aLacana.
Zderzaniesiędwóchtradycjifilozoficznych–oświeceniowejipostmodernistycznej–powoduje
konstruowanieodmiennychwizjipodmiotuipodmiotowości.Spórtendostarczalicznychinspiracji
dopostrzeganiatychkategoriiwpedagogice,awkontekścieanalizowanegowpracyujęcia–wprocesie
wspieraniaipomaganiarodzinie.
Odmiennośćpostrzeganiapodmiotowościwpostmodernizmiewynikaprzedewszystkimzfaktu,
żewedługprzedstawicielitegonurtupodmiotjestzdecentralizowany,rozczłonkowanynawielelokalnych
ośrodków.Jednostkadookreślanajestzawszewodniesieniudokontekstuspołeczno-kulturowego,
wktórymsięznajduje,dotłaspołecznegoiaksjologicznego,dodyskursu,wktórymuczestniczy.Według
postmodernistówpodmiotowośćjestkonstruowanairekonstruowanaprzezsfragmentaryzowaną,
wewnętrznieniespójnąświadomość.Podmiotmateżniezespolonątożsamość,podlegającąciągłej
zmianie,przekształcanąwzależnościodrelacjiwzmieniającymsiękontekście15,dlategoukazywanyjest
wdynamice„stawaniasię”16.Podmiotoweatrybutyczłowiekapodlegająciągłemuprzekształcaniu
idookreślaniuwprzestrzenispołecznej,którazmieniasię,maróżneznaczeniaaksjologiczne
iodzwierciedlaróżnezjawiskakulturowe.Coraztrudniejistocieludzkiejjestteżdefiniować,wyrażać
ichronićswojąpodmiotowość17.
Podpowiedzi,jakujmowaćpodmiotowość,bymożnabyłokwestionowaćmodernistycznąwizję
autonomicznejosobyijednocześnieradzićsobiezpostmodernistyczną„śmierciąpodmiotu”,dostarcza
myślFoucaulta,amianowicie–zaleceniewykorzystywaniaprzezosobęwprocesieautokreacji
„technologiipodmiotowości”,którarozumianajestwodniesieniudotakichokreśleńjakmimikra,
emulacjaiopór.Terminyteopisująmożliwościkonstruowaniatożsamościczłowieka.Mimikrapozwala
naukryciejejwdominującymkodziekultury,cosprawia,żejednostkadoświadczatożsamości
niedookreślonejizawieszonej.Emulacjazkoleipowoduje,żepodstawąwłasnejtożsamościstajesię
zewnętrznaformatożsamościmodelowej.Chodzioto,abywłasnatożsamośćniebyłagorszaodtej,która
jesturzeczywistnieniemtożsamościwładzy.Opórumożliwiazkoleikonstruowanietożsamościprzez
nadawanierzeczywistościznaczeństojącychwopozycjidodominującejkultury18,dowciążrozwijanych
przezspołeczeństwośrodkównadzoru.Szczególnietenostatnielementdostrzecmożnawstrategii
obywatelskiejignorancjiGertaBiesty.Autorpisze:
[…][o]bywatelignoranttoten,ktopozostajeignorantemwobecszczegółowychdefinicjiokreślających,jakimpowinienbyćjako
„dobryobywatel”.Obywatelignorantodmawiaprzyjęciategotypuwiedzyiprzeztoskutecznystajesięjegosprzeciwwobecbycia
osadzonymwokreślonejzgórywizjiobywatelskiejtożsamości19.
Bycieignorantemnawłasneżyczenieiwynikającaztegopostawaniewiedzysprawiają,
żepodmiotowośćkonstruowanajestwsposóbwewnątrzsterowny,zodrzuceniemwiedzy.Biesta
umiejscawiaswojerozważaniawprzestrzeniedukacyjnej,jednakżeinspirującsięjegomyśląwkontekście
rzeczywistościpomocowejiwspierającej,możnabypowiedzieć,żeowo„pozostawaniewoporze”
odkrywananowosensrelacjipomocowej.Jestto„sposóbbyciarazem”,wktórymsprawiedliwietraktuje
