Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
sięwszystkichzaangażowanychpartnerów20.Temattenzostanierozwiniętywczęściempirycznej.
1.1.2.Socjologicznerefleksjenadpodmiotowością
Pojęciepodmiotowościwsocjologiijawisiędwojako.Pierwszeujęcietraktujepodmiotowośćjako
potencjalnyatrybutspołeczeństwa,ujmowanyzbiorczo,czyli
[…]sumarycznyefektdziałaniaiinterakcjiwszystkichwskazanychrodzajówpodmiotówjednostkowychizbiorowychpojawiających
sięwdanymspołeczeństwiewdanymmomenciehistorycznym21.
Wdrugimujęciupodmiotowośćjednostekizbiorowościpostrzeganajestwwymiarzekontekstowym,z
[…]uwzględnieniemzastanychstruktur,wktórychowedziałaniaiinterakcjezachodzą,jakosyntetycznyproduktdeterminacji
jednostkowej(działańpodmiotówjednostkowychczyzbiorowych)ideterminacjistrukturalnej(narzuconychimram,ale
iotwierającychsięprzednimiszansstrukturalnych)22.
Przedstawicielenauksocjologicznychkoncepcjepodmiotuujmująwkategoriachpoznaniaidziałania,
podstawowychdla„bycia”człowiekawświecieorazdlajegorozwojuitwórczejadaptacji
dorzeczywistości.JakpiszePiotrSztompka,wdługiejewolucjimyślispołecznejpodmiotowość
początkowoulegałasekularyzacji,następniehumanizacji,anaetapiekońcowym–wrazzrozwojem
socjologii–takżesocjalizacji.Równieżwtrakcierozwojusocjologiizmieniałosiępodejście
dopodmiotowości;najbardziejprzełomowymkrokiembyłorozciągnięciejejideinawszystkichludziina
wszystkierolespołeczne.Socjologiadostrzegapodmiotowośćkażdegoczłowieka,jednakżenieprzypisuje
jejwsensiedystrybutywnymznaczącejroli.Widzijąraczejwsensiekolektywnym,cooznacza,żechoć
jednostkaniepełniznaczącejfunkcjiwzmianiespołecznej,tozmianętętrzebatraktowaćjakołączny
rezultatwszystkiego,coczyniąjednostki23.Problematykapodmiotowościwtradycjisocjologii
pozytywistycznejpojawiłasięwrazzpracamim.in.KarolaMarksa,MaksaWebera,FlorianaZnanieckiego,
RobertaMertona,WalteraBuckleya,Anthony’egoGiddensaczyMargaretArcher24.
CiekawychinspiracjiwkontekściepodejmowanegotematudostarczamyślGiddensa,któryrozwijał
teorięstrukturacji.Strukturacjaobejmujezarównodziałaniajednostkowe,jakiprocesyprzebiegające
napoziomiestrukturyspołecznej–dziękinimspołeczeństwopowstaje,trwaizmieniasię.Wtymujęciu
niedasięoddzielićpodmiotudziałającegoodwarunkówstrukturalnychaniwłaściwościstrukturyodcech
podmiotówdziałającychwjejramach25.Wybitnysocjologpodmiotowośćdostrzegazatem
wposzczególnychistotachludzkichiichcodziennychzachowaniach,określającczłowiekamianem
podmiotudziałającego,ajakoobszarjegodziałalnościwyznaczającspołeczeństwo.Podmiotowośćniejest
jużwięcrozumianajakomglistatendencjasystemubądźnieokreślonazmianazbiorowości,klasczy
ruchów26.
Giddenssytuujeźródłapodmiotowościzarównowpotencjałachokreślonychgenetycznie,wktóre
jednostkazostajewyposażonawmomencieprzyjścianaświat,jakiwprocesiesocjalizacji,którysprzyja
aktualizacjitychpotencjałów,nieogranicza,leczpozwalanadziałalnośćocharakterze
podmiotowym27.Giddenszajmujeniejakopozycjępośrodku,umiejscawiającswojąkoncepcję
podmiotowościmiędzyindywidualistycznymiakolektywistycznymiujęciamirelacjijednostki
zespołeczeństwem.Społeczeństwowedługniegoistniejewtakimzakresie,wjakimjesttworzone
iodtwarzanewludzkichdziałaniach28,apodmiotowośćjednostkiniejestjejdanaraznazawsze,cowiąże
sięzgotowościądopodejmowaniadziałańiinnowacjispołecznych.Podmiotowośćłączysięrównież
zwładzą,czylikontrolowaniemprzebieguzdarzeńspołecznych,atakżezezdolnościąjednostki
doprzekształcaniarzeczywistościprzezmobilizowaniezasobówpotrzebnychdoosiągnięciaoczekiwanych
efektów.Takiespojrzenienapodmiotowośćstanowicenneźródłoinspiracjidomyśleniaopodmiotowości
rodzinywprocesiepomagania.Akcentowaniegotowościdopodejmowaniadziałań,przejmowaniakontroli
nadwłasnymżyciem,atakżesięganiadozasobówwceluprzekształcaniarzeczywistościnietylkobliskie
jestpojmowaniupodmiotowościprzezpedagogikęspołeczną,lecztakżewpisujesię
wkonstruktywistycznesposobypostrzeganiarzeczywistościpomocowej.
1.1.3.Psychologicznekoncepcjepodmiotowości
