Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PiotrStalmaszczyk
Wstępnerozważaniadotyczącebiolingwistykiprzedstawięponiżej,najpierw
jednakkilkasłównależypoświęcićpojęciuparadygmatu-pojęciu,którejużod
60latfunkcjonujewliteraturzezzakresuprzedewszystkimfilozofiinaukiiteorii
wiedzy,aleznajdujeteżzastosowaniewpracachpowstającychwobrębienauk
społecznychihumanistycznych.
1.Paradygmatywbadaniachnadjęzykiem
Paradygmatjestjednymzczęściejużywanychpojęćwfilozofiinauki,ajednocze-
śniejednymzbardziejkontrowersyjnychiróżnorakointerpretowanych.Wswojej
klasycznejpracy,Strukturarewolucjinaukowych(wyd.pierwszewroku1962),
ThomasKuhnokreśliłparadygmatjakonprzyjętymodelczywzorzec”(Kuhn
2001:53),npowszechnieuznawaneosiągnięcianaukowe,którewpewnymczasie
dostarczająspołecznościuczonychmodelowychproblemówirozwiązań”(Kuhn
2001:10),czyteżnkonstelacjęgrupowychprzekonań”(Kuhn2001:314).Ponad-
tonowyparadygmatnnarzucanowe,bardziejrestryktywneokreślenieprzedmiotu
badańdanejdziedziny”(Kuhn2001:47),ajakdodajeAlanChalmers,każdypa-
radygmatnrozpatrujeświatjakoobiektzłożonyzzupełnieróżnychrzeczy”(Chal-
mers1997:128).
Wprawdziewliteraturzepoświęconejparadygmatomczęstotwierdzisię,
żetopojęcieniemazastosowaniawnaukachhumanistycznych(samKuhnwy-
powiadasięnatentematdośćsceptycznie)3iżebardziejmetodologicznieuza-
sadnionebyłobyprzywołanieteoriiprogramówImreLakatosa4,jednakże,nieco
paradoksalnie,brakścisłegozdefiniowaniapojęciaparadygmatuumożliwiawy-
korzystaniekoncepcjiKuhna(choćniekonieczniezprzyjęciemwszystkichorygi-
nalnychzałożeńitez)doanalizwobrębienaukspołecznychihumanistycznych.
ZdaniemChalmersa
[ł]paradygmatyKuhnaniesątakprecyzyjne,abydałysięopisaćwjasnosformuło-
wanychzestawachreguł.Azatemróżniuczeniigrupyuczonychmogąinterpretować
istosowaćtensamparadygmatnaniecoodmiennysposób(Chalmers1997:133).
3nPozostajeteżsprawąotwartą,czyktórakolwiekzdyscyplinnaukspołecznychwogóleosiągnęła
jużjakiśparadygmat”(Kuhn2001:41).Zob.więcejnatentemat,zprzytoczeniemobszernej
literaturyprzedmiotu,Bobrowski(1998,2020)orazStalmaszczyk(2018,2021a:rozdz.2).Wpo-
wyższychrozważaniachwykorzystujęmateriałzawartywmoichwcześniejszychpublikacjach.
4Obszerniejnatentematpiszem.in.Woleński(2014),azodniesieniemdojęzykoznawstwaKarde-
la(2011a,b),Nowak(2013),Pawłowski(2010)iŻebrowska(2021).
8
