Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Biolingwistykaaparadygmatywjęzykoznawstwie
Oczywiścieniechodzituosamoodniesieniedoterminuparadygmat(cojest
praktykąpowszechnąwprawdopodobniekażdejdyscyplinienaukowej),aleood-
powiedniąperspektywęmetodologiczną.
AdamPawłowskiuważajednak,żenagrunciejęzykoznawstwapojęciepara-
dygmatumożnazastąpićprzezterminteoria:
napodstawiepobieżnejanalizyużyćtegoterminu[paradygmat]wliteraturzelin-
gwistycznejiwpraktycekomunikacyjnejmożnastwierdzić,żekryjesiępod
nimpojęciebliższeiintuicyjniejaśniejsze,amianowicieteoria[ł].Teoriami
realizowanymiprzezróżnenurtyiszkołybadawczebyłylubsąjęzykoznawstwo
historyczno-porównawcze,strukturalizm,generatywizminaukikognitywne(Paw-
łowski2010:123,wyróżn.woryginale).
PodobniesądziEwaŻebrowska:
można[paradygmat]zpowodzeniemzastąpićpojęciembliższym[ł],amianowicie
teoriąlingwistycznąjakousystematyzowanym,spójnyminiesprzecznymzbiorem
twierdzeńnatematjęzyka,zokreślonymzbioremzasadniczychpojęć,zespecyficz-
nymaparatemmetodologicznym,przyczymmetodarówniedobrzemożebyćzapo-
życzonaodinnejnauki(Żebrowska2021:30-31).
Uważamjednak,żeparadygmatjestczymśróżnymodteorii,ateorięmożnapo-
strzegaćjakozależnyodparadygmatukonstrukt(zczegowynika,żeparadygmat
jestpojęciemnadrzędnymwstosunkudoteorii).Jednymzkonstytutywnychele-
mentówparadygmatujestmożliwośćnietylkotworzeniateorii,lecztakżenowe-
gopostrzeganiaitworzeniaświata5.
SamopodejścieKuhnastałosięparadygmatemdlateoriiwiedzy.Orozwoju
nparadygmatukognitywnego”(inspirowanegozarównometodologicznymipro-
pozycjamiKuhna,jakirozwojempsychologiipoznawczejorazbadańnadsztucz-
nąinteligencją)wanalizienaukiiwiedzynaukowejobszerniepisałm.in.Marc
DeMey,któryokreśliłparadygmatjakonkognitywnąstrukturękształtującąocze-
kiwaniaiwytyczającądziałaniabadawcze”(DeMey1982:xviii).
Ryzykującpewneuproszczenia(wynikającerównieżzeswegorodzaju
nzłudzeniazrozumienia”),możnaprzyjąć,żeklasycznapracaKuhnadostarcza
wygodnegonarzędziadoanalizyiopisuteorii,równieżpozanaukamiścisłymi
iwponiższymwstępiewłaśnietopojęciebędzieużywanewkontekściewspół-
czesnychbadańnadjęzykiem.
5Natematntworzeniaświata”zob.Goodman(1997:15-26).Szerzejomawiamtozagadnienie
w:Stalmaszczyk(2018,2021a:rozdz.2).
9
