Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Prawojakozjawiskokulturowe
19
Wkoncepcjachprawnonaturalnychistniejądwaporządkinormatywne(dwarodzaje
prawa):prawonaturalneiprawopozytywne(odpowiadająceprawodawstwuczłowieka),
któreniesąrównorzędne.Wyższym(ważniejszym)porządkiemprawnymjestprawo
naturalne,gdyżjestniezależneodarbitralnychdecyzjiprawodawcówiobowiązujące
wobecwszystkichludzinacałymświecie.Najczęściejprzywoływanąprzezprawnona-
turalistówideąnarzeczwyższościporządkunaturalnegonadprawodawstwemjestidea
sprawiedliwości(słuszności).Treśćprawa(prawodawstwa),którąkształtujeprawodawca
(suweren)rozumianyjakopojedynczyczłowiekczygrupaosób,możebyćwniektó-
rychprzypadkachocenianapoprostujakoniesprawiedliwa,jakoniezgodnazprawem
naturalnym.Niestanowitoosobnej,moralnejocenyprawa,bowiemporządekprawa
naturalnegoutożsamianyjestzmoralnością(zprawemmoralnym)iobyczajami.
Podpojęciemprawamoralnegorozumiemywówczasistniejącąobiektywniesłuszność
stanówrzeczy,któramaswojeźródłownaturzerozumianejetycznie;postępujączgodnie
znią,postępujemyzgodniezprawemmoralnym.
Wieloznacznośćpojęciaprawazwiązanazwyżejwymienionymisystemaminormatyw-
nymiujawniasięczęstowsytuacji,gdytreściąprawodawstwastająsięnormymoralne
iobyczajowe.Chodzioodpowiedźnapytanie,czytakienormyprzestająjużbyćnormami
moralnymiiobyczajowymi,astająsięprawnymi,czyjednaknietracąswegopierwotnego
przymiotupoprzezinkorporacjędoprawodawstwaczłowieka.Terozważanianależą
ściśledorozważańfilozoficznoprawnychiodnichtuabstrahujemy.
3.Prawojakozjawiskokulturowe
Wieloznacznośćpojęciowązwiązanązesłowemnprawo”dostrzegamyjużwtedy,gdy
posługujemysięnimwtakichzwrotach,jaknprawozachowaniaenergii”
,nprawozacho-
waniamasy”
,nprawoOhma”
,nprawoimportacji”
,nprawosylogizmuhipotetycznego”
,
nprawadziałanianapotęgach”etc.,azatemwsferzenaukempirycznychidedukcyjnych.
Aleprzecieżgdymyślimyimówimyopojęciuprawawsferzenaszegożyciacodziennego,
to-przynajmniejintuicyjnie-wyczuwamy,żewtymobszarzechodziozupełnieinne
jegoznaczenie(rozumienie).
Azatempierwszerozróżnieniewanaliziewieloznacznościpojęciaprawapolegana
wyodrębnieniutrzechsferrzeczywistości:bytówidealnych,przedmiotówfizycznych
orazrelacjispołecznychiwytworówkultury.Sferytestanowiąkryteriumprzedmio-
towewyróżnieniatrzechgrupnauk:dedukcyjnych,empirycznychihumanistycznych.
Wsferzebytówidealnych,jakimizajmujesięlogikaimatematyka,prawamisązależ-
nościmiędzynimi,badanewramachtychnauk.Sferaprzedmiotówfizycznychrządzi
sięregularnościami,któresąopisywanewprawachprzyrody(natury).Obietesferysą
oddziałańczłowiekaniezależne;wtychsferachczłowiekjestodkrywcąpraw,aźródła
