Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Rozdział1.Pojęcieprawa
tychprawmoglibyśmynazwaćźródłaminaturalistycznymi.Wsferzerelacjispołecznych
iwytworówkulturyprzedmiotemzainteresowanianaukspołecznychihumanistykijest
twórczośćczłowieka.Człowiekniejesttupostrzeganyjakoelementnatury,alepodkreśla
sięjegoodrębnośćodświataprzyrodyzewzględunatylkojemuprzysługującącechę,
jakąjestumiejętnośćbudowaniapewnegotworu,właśniezwanegokulturą,dzięki
możliwościpoznawczejsferywartości.
Gdymyślimyimówimyoprawie,zregułyintuicyjnieumiejscawiamytopojęciewsferze
relacjispołecznychipowstającychnaichgruncietworówkulturowych.Jednaktakro-
zumianepojęcieprawajestrównieżwieloznaczne.Mówimyoprawiereligijnym,prawie
moralnym,prawieobyczajowym,prawierodzinnym,prawiecywilnym,prawiespadko-
wym,prawiekarnym,prawachczłowiekaetc.Powstajezatempytanie,czywspólnetym
wielunazwompojęcieprawajestrozumianetaksamo.Możnaodpowiedzieć:itak,inie.
Odpowiedźjestzatemparadoksalna,alewynikazogromnegoskomplikowaniapojęcio-
wego(atymsamympoznawczego),jakiejestzwiązanezwielościątworówkulturowych.
Wspólnedlaprawajakotworukulturowegojestpojęcienormatywnościczypowinności,
czylireguły(wzorca)zachowaniaczypostępowania-npowinieneśzachowaćsiętak
atak”
,npowinnobyćtakatak”
.Owapowinnośćzachowaniajęzykowoprzybieraczęsto
postaćzwrotównnakazanejest”
,nzakazanejest”oraznmusi”
,nniewolno”
,nnależy”
,nnie
należy”
,nmaobowiązek”njestzobowiązany”
,np.nPowinnosięmówićprawdę”
,nNie
powinnosiękraść”
,nNiewolnozabijaćludzi”
,nNależyszanowaćdrugiegoczłowieka”
,
nNienależykrzywdzićzwierząt”
,nKtowyrządziłdrugiemuszkodę,zobowiązanyjestdo
jejnaprawienia”etc.Częstomówimy,żeprawotoogółnormpostępowaniaczłowieka.
Jednaktakrótkadefinicjanieusuwawieloznacznościpojęciaprawa.Abyjąwyjaśnić,
należyodwołaćsiędopojęciaźródłaprawa,czyliodpowiedziećsobienapytanie,jak
ikiedypowstajewnaszejspołecznejrzeczywistościtenszczególnytwór,jakimjest
prawo,iczyjegopojęciematakąsamątreśćdlaróżnychobszarównaszegożycia?Otóż
nie!Wzależnościodtego,jakrozumiemyźródłonormatywności,mamydoczynienia
zróżnierozumianympojęciemprawa.
Przyjmując,żeźródłemprawajestczłowiek,moglibyśmydokładniejnazwaćprawo
rodzajemnrelacjiinterpersonalnej”czyteżnrelacjąmowy”
.Podstawąbudowaniarelacji
interpersonalnych,któreniewynikajązeźródełnaturalistycznychiktóresąprzedmiotem
badańnaukhumanistycznych,jestmożliwośćpodejmowaniadziałańkomunikacyjnych.
Beztejumiejętnościniemożnabyłobybudowaćcałejsferystosunkówspołecznych
ponadsferęzachowań(działań)irelacjiempirycznych.
Zakładając,żepodmiotyprzypisująwyrażeniomtosamoznaczenie,atymsamymmają
możliwośćskutecznegokomunikowaniasię,mogąone:
1)opisywaćrzeczywistość,
