Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
48
Funkcjonowanieiupadekgospodarkicentralnieplanowanej
zauważa,żegłównąprzyczynąwahańwgospodarcekapitalistycznejjest
uzależnienieinwestycjiodstopyzyskuikapitałustałego.Jeślinastą-
pizwiększeniezasobukapitału,tostopazyskuobniżysię,powodując
spadekinwestycji.Natomiastwgospodarcesocjalistycznejwolumen
inwestycjizależyodplanu,anieodzysku,zatemwahaniasąwyklu-
czone.Lange(1976,s.654)dopuszczajedyniemożliwośćpojawienia
sięcyklireinwestycyjnych,związanychzodnowąkapitałutrwałego,
któreniesąprzejawemuktuacjikoniunktury.Cykletakiemogąbyć
wynikiemforsownejindustrializacji,awięcskomasowaniawydatków
inwestycyjnychwkrótkimokresie.Gdywżnychdziałachgospodarki
występujepodobnyokreszużyciakapitałutrwałego,kumulacjadzia-
łalnościrenowacyjnejwywołujeruchcykliczny,będącyjakbyechem
wcześniejszegoboomuinwestycyjnego.Słabościąkoncepcjijestto,że
wyjaśniaonaskutek,anieprzyczynę.
Poszukiwaniaprawdyoprzyczynachwahańkoniunkturalnych
wgospodarcecentralniezarządzanejodbywałysięzarównowramach
nurtumarksistowskiego,jakipozanim.ZtegowzględuBajt(1971)
dzieliteoriewyjaśniającecykleinwestycyjnenaortodoksyjneinie-
ortodoksyjne.
Podstawąmodeliortodoksyjnychsąmarksowskieschematyrepro-
dukcji.Całagospodarkapodzielonajestnadwasektory,przyczym
pierwszywytwarzaśrodkiprodukcji,adrugi-dobrakonsumpcyjne.
Jeśliwjakimśokresiechcielibyśmyotrzymaćzwiększonąprodukcję
działudrugiego,towpoprzednimokresienależałozwiększyćprodukcję
działupierwszego.Wobectegoniezbędnesązmianywalokacjizasobów
narzeczprodukcjiśrodkówprodukcji.Przyrealizacjipodstawowego
celugospodarowaniawsystemieutrwalasiętendencjategotypu,że
produkcjaśrodkówprodukcjirozwijasięwtempieszybszymniżpro-
dukcjadóbrkonsumpcyjnych.Dysproporcjataprowadzidopojawienia
sięzakłóceńwprocesachinwestycyjnych,atymsamymmożesprzyjać
występowaniuwahańkoniunkturalnych.JednakBajt(1971)słusznieza-
uważa,żezmianarelacjimiędzysektoramigenerujewprawdzieoscyla-
cjeprodukcjiobudziałów,aleniemusitooznaczaćuktuacjigłównych
wskaźnikówmakroekonomicznych.Powyższewyjaśnieniewydajesię
zatempołowiczne.
PróbęsformułowaniaspójnejteoriipodjęliČobeljićiStojanović
(1969).Wichujęciumechanizmemprzenoszącymwahaniazinwestycji
nacałągospodarkęjestpostęptechniczny,chociażSnowberger(1980)