Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wstęp
NadegradacjęinteligencjiiintelektuEuropaZachodnianiebyłabynajmniej
immunizowana.
Wsenatachuniwersytetów-pisałStempowskiolatachtrzydziestych-zasiadali
ludzietakciemniipozbawieniwykształcenia,żeszanującysięludzieniewiedzie-
li,czywypadaimnosićtytułyakademickie,razemzewszystkimioczajdusza-
miiurzędnikamiGestapo.[ł]JeżeliludyZachodudałysiętakłatwoschwytać
wpotrzasktakwgruncierzeczymizernemuprostakowijakHitler,stałosiętonie
znadmiaruintelektualizmuutychludów,alewręczprzeciwnie,dziękiichbezgra-
nicznejciemnocie,zamroczeniuumysłowemuimoralnemu,ibrakowirozeznania
wsprawach,wktórychprzeciętnychłoporientujesięwjednejchwili[listdoKry-
stynyMarekz18marca1942roku]2.
Negatywnetendencje,naktórewskazywałeseista,nieominęłyrównież
UniwersytetuWarszawskiego(oczymmożemydowiedziećzeznakomitego
opracowaniaPiotraM.MajewskiegoSpołecznośćakademicka1915-1939,za-
mieszczonegowtomieDziejeUniwersytetuWarszawskiego1915-1945).
Drugawojnaświatowapostawiłaprzedpolskimiuniwersytetamizupeł-
nienoweproblemy.Niemniejistotnepytaniamusielisobiezadaćmłodzilu-
dzie,którymzdnianadzieńodebranomożliwośćkształceniasięwszkole
wyższej.Ogromnymwysiłkiemkadrynaukowejistudentówpowołanyzo-
stałkonspiracyjnyuniwersytet.Stałsięonnietylkośrodowiskiemaktywno-
ściintelektualnej,alerównieżprzestrzeniądziałalnościpolitycznej.Wtakich
różnychrolachwystępowalitakżemłodzipisarzeimłodepisarki,których
debiutyprzypadłynaokresokupacjiniemieckiej.Imperatywwalkiczynnej
itwórczośćodciągałyichodstudiów,aresztowaniaiśmierćwykreślałyichna-
zwiskazliststudentów.WspółtworzyliliteraturępolskąXXwieku,zapisalijej
najbardziejdramatycznekarty,weszlinatrwałedohistoriinaszejkultury.
AndrzejStanisławKowalczyk
2Cyt.za:JerzyStempowski,Listyzziemiberneńskiej,przedm.WiktoraWeintrauba,dodru-
kuprzygotowałaLidiaCiołkosz,Londyn1974,s.33.
