Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćII.
Monizm,objawiającysięwnowoczesnejfilozofii.–Monizmpanteistyczny,sprawy
jego,dowodyiichzbicie.–ZestawienieiporównanieBogazeświatem.–Monizm
Schopenhaueraijegoniedorzeczność.–SystemHartmannaistanowisko,jakieswemu
systemowiwrozwojumyśliludzkiejnaznacza.–Wyłożeniesystemuijegozbicie.
Wielkairadykalnaherezja,którazadninaszychjakbywielogłowa
hydraprzeciwBogusiępodnosi,przyjęła,wedługsłownictwafilozofii,
nazwęmonizmu,dlategożewszystkiesystematynowszychczasów,
zwyjątkiemniewielkiegozastępuwyznawcówfilozofii
chrześcijańskiej,wychodząztejzasady,iżwszystkiejestestwa
sąostateczniejednątylkoistotą(μονον).Istotatajednakróżnąjest
uróżnych.Uniektórychjestrzeczywiścietojednojestestwo,wszech-
jednotnikiem(All-Eins),jestestwemwszystkowsobiepochłaniającym,
któremianemBoganazwaćimsięspodobało.Tejnaucehołdują
moniścipanteistyczni.Aleodniedawnegoczasu,boodwystąpienia
Schopenhauera,podzielilisięwyznawcymonizmunadwaobozy.Jedni
przypisująswojemuogólnemujestestwuwszystkiemożliwepiękności
idoskonałości,podczasgdydrudzyobrzucająjewszelkiegorodzaju
brudotąiszkaradą.Stądwyrosłygłównedwaobozyfilozoficzne:
optymistycznyipesymistycznypanteizm,właściwiepanteizm
ipansatanizm.Nietrzebajednakmieszaćtegopanteistycznego
monizmuzinnym,wymyślonymprzezCudwortha,Fechtnera,
Oersteda.Utychcałaprzyrodaniczyminnymniejest,jaktylko
jednymorganizmem,jednąsubstancją,jednąistotąaposzczególne
jestestwawprzyrodziesątylkoczęściamiskładowymitejjednolitej
całości,iwtymtoostatnimpunkcieschodząsięzhołdującymi
monizmowipanteistycznemu;różniąsięzaśodnichtym,
żeprzypuszczająistotęBogaodrębnąodjednotnikanaturyiuznają
jegozawisłośćodistotyBożej.
Obokpanteistycznegomonizmupodnosisięolbrzymiejpostaci
materialistycznymonizm,przeczącyistnieniuBogaiduszy,dla
któregowszystkojesttylkomateriąporuszającąsięwnieskończoności,
wskutekdzieleniasięimieszaniadocoraztowyższychformifunkcyj
siępodnoszącą,awtymkształceniusięicoraztonowszymwyrabianiu
iprzerabianiuwiecznezakreślającąkoło.29Naukatamabyćideałem
dzisiejszejfilozofii;prorokzaśjejHaeckelogłaszaświatu,
żezwystąpieniemjejrozpoczynasięnowadlaświataepoka.30
Pomiędzytedwaobozyfilozofówmonistycznychwtargnąłtrzeci
szeregwyznawcówfilozofiiidealistycznej.Tujużwszystkojestideą
