Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŻetegojednakaniSpinoza,aniżadeninnypanteistadowodzićnawet
niepróbuje,iżewidocznieprzyczynazawieranierazskutektylko
eminenter,albovirtualiter,całytendowódchybiacelu.
TrzecidowódnastręczaSpinoziepojęciesubstancji.Substancja,
mówion,jesttocośtakiego,cotakprzezsiebieistnieje,iżnie
potrzebujedoistnieniażadnejrzeczypomocniczej.Jestwięcczymś
niezawisłym,awięciczymśabsolutnym,ajakotakienieskończonym.
Jużzaśjednatylkomożenieskończonaibezwzględnasubstancja
istnieć;gdybybowiemdwieistniały,jednabydrugąograniczała,astąd
spychałabyjądorzęduskończoności;boprzecieżpierwszaniemoże
miećtejsamejdoskonałościcoidruga,niebyłybybowiemznowu
dwiesubstancje,aletylkojednaitasama.
Iztymdowodem,przytoczonymnapoparcieswejteorii,nie
powiodłosięSpinozieszczęśliwie.Tookreśleniesubstancjiwypisał
SpinozazKartezjusza,awdodatkupowiedzmy,niezrozumiałgo.
KartezjuszniegdyśwszkolejezuickiejLaFlêcheoddawałsięstudiom
scholastycznym.Wedługpojęćtejszkołyokreślanosubstancjęjakobyt
przezsięiwsobieensperseetinse,quodnonindigetalterosubjecto,
cuiinhaereat.PojęcietoKartezjuszniecoskrzywił,opisującsubstancję
wtensposób:Persubstantiamnilaliudintelligerepossumus,quam
rem,quaeitaexistit,utnullaaliareindigeatadexistendum.
Przypatrzmysięobecnieniecotemu,cotouscholastykówoznaczaens
perseetinse,wprzeciwstawieniudoprzypadłości(accidens),którą
określająjakobytniewsobie:accidentisesseestinesse.
Całybytiistotaprzypadłościstreszczasięwtejrzeczy,którejjest
przypadłością;niemawięcbytuwsobieperse,tylkowtym,czego
jestformą.Substancjazaśniemaswegobytuwinnejrzeczy,której
bymodyfikacjąbyła,alemabytwsobieinseidlategomaswójbyt
przezsięiwsobie,niepotrzebującżadnegopodścieliska,wktórym
byiprzezktórebyistniała–idlategotowokreśleniutendodatek,
żeniepotrzebujeżadnegopodmiotu,wktórymbybytowaniejejbyło
zawartym.Ostatnietowyjaśnieniepojęciasubstancjiopuścił
Kartezjusz,amożeniezwróciłnańuwagi,istądpodałmylnejej
określenie,żesubstancjajesttakąrzeczą,któraniepotrzebuje
doistnieniażadnejinnejrzeczy.TendodatekKartezjuszabyłzanadto
dwuznaczny,imógłłatwoźlebyćzrozumianym.Mogłotooznaczać:
żeniepotrzebujeżadnejrzeczydoistnieniaktórabybyłaprzyczyną
sprawcząjejbytu–azarazemmożewyrażaćtęmyśl,żeniepotrzebuje
żadnegosubstratu,wktórymbysięzawierała,będącsama
podścieliskiemprzypadłościimodyfikacji.Wdrugimznaczeniu
