Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
1.Treśćpostrzeżeniazperspektywyrescogitans
rzeczywiścieczymśzgruntufałszywym.Taostatniatezabyłabybowiemnie
tylkoczymśabsurdalnym,aleczymśwręczwewnętrzniesprzecznym.Nie
możnabyłobyjejaniwypowiedzieć,aninapisać,albowiemjużwykonanie
tychczynnościbyłobyodwołaniemsiędodoświadczeniazmysłowegojako
posiadającegopewnąwartośćpoznawczą.
Wydajesięzatem,iżKartezjuszcelowoichwilowopodkreślagranicęmię-
dzytym,cozmysłowe,awiedząpewną,byuznać,iżdosferyprawdziwej
epistemenależytylkoto,copodmiotowe,wewnętrzne,świadome,aprioryczne,
zaśprawdziwymprzedmiotemwiedzybędzietylkoto,cojestbezpośrednim
przedmiotemmyśleniaiwystępujetylkowramachsamegomyślenia(idee).
Oworozdzielenietego,copewne,odwątpliwejquasi-wiedzyzmysłowejnależy
więcpotraktowaćjedyniejakopewnąprocedurękonstruowaniajegoflozofi.
Zwewnętrznejlogikikartezjańskiegosystemuwynikabowiem,żedopiero
poudowodnieniuistnieniaBogaiuznaniurealnościświataprzedmiotowe-
gomożnawpełnizbadać,naczympolegazmysłowepostrzeganieicojest
jegoprzedmiotem.Bezuzyskania-poprzedzającejdoświadczenie-wiedzy
prawdziwej,dotyczącejmetafzycznychzasadświata,świadomośćzawsze
będziewdawaćsięwzłudnemniemania,którecharakteryzująpostawęzdro-
worozsądkową,anieflozofcznąmądrość.DlategoteżdlaKartezjuszacogitare
oznaczawszelkieaktyświadomości,wtymrównieżideenabyte(łac.idea
adventitia),ijeślisąonerozpoznanewewnątrzrescogitans,jakopojawiające
siębezwoli,tomusząonesamebyćuznanezafaktywystępującewewnątrz
sferypodmiotowej
20
.Kwestiaobiektywnegoistnieniaideiwumyśleuwypukla
kartezjańskiicałkowicieodmiennyodwspółczesnegosposóbrozumienia
terminów:flistnienieobiektywne”
,flistnienieformalne”
.Pierwszeztychpojęć
odnosisiędoidei,jakoobrazówrzeczyiichwłasności,orazwyrażasamfakt
ichistnieniawświadomości.flObiektywneistnienieidei”oznaczazatemich
intersubiektywnąobecnośćwkażdympodmiocieorazokreślajejakoobrazy
rzeczyprzedstawiającejejobiektywne(ilościowe)cechy.flIstnienieformalne”
,
nazywaneprzezKartezjuszatakżeistnieniemrzeczywistym(lubaktualnym),
jestodnoszonedozewnętrznychwobecpodmioturzeczy21l
Wydajesię,iżwstępnewskazanienaobecnośćpojęciowychaspektówzmy-
słowegopostrzeganiajestwprzypadkuflozofiKartezjuszaczymśwpełni
20
J.W.Yoltonzauważa,iżnależyodróżnićdwaaspektyideiwumyśle-ideajestbowiem:
a)aktem(operacją)rozumieniaczegoś,awięcjestmyśleniemodniesionymdoczegoś;b)czymś,
cojestreprezentowanewtejoperacjirozumienia-por.J.W.Yolton,PerceptualAcquaintancefrom
DescartestoReid,Minneapolis1984,s.36.
21
Por.R.Descartes,Méditations…,op.cit.,s.289-291;por.także:Z.Drozdowicz,Kartezjusz
awspółczesność,Poznań1980,s.95.
