Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
odgrudnia1888r.dolutego1891r.,dzielącczasmiędzypracęnaplantacji,badaniaetnograficzne,pisarstwoiwypadynapobliski
kontynentafrykański,wtymrównieżdoNigerii.HelenaBoguska-RogozińskabyłaprawdopodobniepierwsząPolką,któradotarła
doNigerii.Zebranewafrykańskichpodróżachwiadomościiwrażeniazaowocowałypopowrociedokrajuwjejobfitymdorobku
literackimotematyceegzotycznej,zaśzbioryetnograficzne,antropologiczneiprzyrodniczeRogozińskichwzbogaciłymuzea
wWarszawieiKrakowie.
WXIXw.polscypodróżnicyuczestniczylirównieżworganizowanychprzezinnekrajewyprawachafrykańskich,któredocierały
dowybrzeżylubgranicNigerii,jaknp.AdamUlanowski,młodyzoologzUniwersytetuLwowskiego,któryw1889r.wziąłudział
wniemieckiejwyprawiedokrajówZatokiGwinejskiej.NaprzełomiestuleciapojawilisięwNigeriiprekursorzywspółczesnych
polskichekspertówispecjalistów.Bylinimim.in.:wybitnyspecjalistarolnictwatropikalnegoprof.drJanDybowskiorazposzukujący
złóżnaftowychgeolog,prof.drRudolfZuber5.
Dlaprzyszłychkontaktówpolsko-nigeryjskichszczególnymmomentemokazałsięok1914,rokwybuchuIwojnyświatowej.Dla
Polskipomyślny,otwierającyokreszmagańzakończonychuzyskaniemniepodległości,dlaNigerii-przeciwnie.Wtymbowiemroku
połączonokolonizowanąod1862r.południowąNigerięzpółnocną,podbitązbrojniewokresie1902-06,tworzącznichKolonię
iProtektoratNigerii.Fakttenutrwaliłrządykolonialne,zewszystkimiujemnymitegoskutkamiwpolitycewewnętrznejizagranicznej.
1.2.Międzywojnami(1918-1939)
WitoldKozak
Przeszkodąnadrodzerozwojukontaktówpolsko-nigeryjskichwokresiemiędzywojennymstalsiękolonializm.Itozarówno
kolonializmbrytyjski,jakrównież-choćmożetodziśzabrzmiećniewiarygodnie-kolonializmpolski.Zjednejstrony,kapitalizm
brytyjskizazdrośniestrzegłswejmonopolistycznejpozycjinarynkunigeryjskim,niedopuszczającdoniegokonkurencjizzewnątrz.
Zdrugiejstrony,polskiedziałanianaterenieAfrykiZachodniej,podejmowanepodauspicjamiLigiMorskiejiKolonialnej,pod
ostentacyjnymihasłamiposzukiwaniaterenówdlaosadnictwaikolonizacji,wzbudzałypodejrzliwośćtamtejszychwładzkolonialnych
iniechęćmiejscowejludności.IchoćgłównymcelempolskichplanówkolonialnychbyłaLiberia,jedyneniepodległepaństwowtej
częściAfryki,tozprzejawamipodejrzliwościiniechęcispotykalisięPolacywcałymregionie,wtymrównieżwNigerii.Przypadkowa
iniezamierzonazbieżnośćcelówpolskiejpolitykikolonialnejzcelamiWłochówdokonującychwAfrycepodbojóworazNiemców
dążącychdoodzyskaniaswychprzedwojennychkolonii,nieprzysparzałyPolakomsympatiiwtejczęściświata.
WtychwarunkachmiędzywojennawymianatowarowazNigeriąbyłabardziejniżskromna.IchoćNigeriabyładlaPolskidostawcą
ponadpołowycałegoimportuolejupalmowego,aponadtokakao,orzeszkówziemnychiparuinnychproduktówsurowcowych,
topodejmowanepróbyeksportupolskichwyrobównaryneknigeryjskiokazałysiębezskuteczne.Wokresiemiędzywojennymmiała
PolskawAfryce22konsulaty,wwiększościhonorowe,ależadnegowNigerii.6
W1931r.porazpierwszynaniebieNigeriipojawilisiępolscylotnicy,otwierającwspaniałąkartędokonańnaszegolotnictwa
wtymkraju.Bylito:kpt.pil.StanisławSkarżyńskiimechanikpokładowypor.inż.AndrzejMarkiewicz,wykonującywyczynowylot
sportowydookołaAfryki.Powielomiesięcznychprzygotowaniachdolotunatrasieliczącej25770km,ipokonaniuogromnych
trudnościorganizacyjnychifinansowych,jednopłatowy,jednosilnikowysamolotPZL,przystosowanyspecjalniedodalekichlotów
wystarowałzWarszawy1.11.1931r.TrasawiodłaprzezAteny,KairdoChartumu,dalejnapołudniewzdłużbrzegówAfryki
WschodniejprzezMalakal,KisumuiAbercornażdoElisabethvillcwKongo,stamtądnazachóddoLeopoldvillcidalejnapółnocny
zachódprzezPortGentilwGaboniedoKamerunu,skądmiałnastąpićodlotwkierunkuNigerii.
Ponocnejgwałtownejburzypołączonejzulewnymdeszczem,30marcaogodz.11nastąpiłstartzdobregolotniskawDuala.
PookrążeniumajestatycznegoszczytuKamerun(4070mn.p.m.)samolotskierowałsięwzdłużwybrzeżynazachódkuNigeriiJednak
Nigeriapowitałapolskichlotnikówmałogościnniefatalnąpogodą.Wskutektego,pobardzotrudnym,aledotądwzględniespokojnym
przelocienadAfryką,kontaktzziemiąnigeryjskązakończyłsiędwomaprzymusowymiidramatycznymilądowaniaminaoceanicznych
plażach.
LotzDualaodbywałsięnamalejwysokości,ponieważniskieiciężkiechmuryprzygniatałysamolotkuziemi.Pogodapogarszała
sięgwałtownie,wobecczegoprzyujściurzekiNiger,lotnicywzięlikurswgłąblądu,abyściąćjejłukowatądeltę.Jednakżewskutek
nadciągającegopotężnegotornadoniezdołalitegosamegodniadotrzećdoLagos,jaktosobiezaplanowali,tylkowylądowalinaplaży,
odległejok.8kmodujściarzekiBonny.
Pobytpierwszychpolskichlotnikównazieminigeryjskiejbyłkrótki,alepełenwrażeń,opisanychpóźniejwksiążce7.Gdytylko
wylądowali,zbiegłasięzpobliskiejwioskigromadaludzi,odktórychlotnicywynajęlipirogę,wktórejpor.Markiewiczpopłynął
dojednejzodnógdeltyBonny,gdziecumowałniewielkistateczekkomendantaportuwPortHarcourt.Anglikzebrałkilkuczarnych
żołnierzyipospieszyłpilotomzpomocą,umożliwiającstartsamolotu.Wpodzięcekpt.Skarżyńskiodbyłzkomendantemlot
pokazowy.StartzplażydoLagosnastąpiłogodz.6.30rano.PominięciurozległejdeltyNigrusamolotwpadłnadOceanemwresztki
kończącegosiętornada.Tymczasemulewastawałasiętakgęsta,iżuniemożliwiaławidoczność.LądowiskowLagosokazałosiętak
małe,wąskieisłabooznakowane,iżniemożnagobyłoznaleźćwstrugachdeszczu.Wtejsytuacjilotnicyzdecydowalisięponownie
lądowaćnaplaży.Podmuchywichruipochyłośćplażyspowodowały,iżmaszynazsunęłasiędoOceanu.Markiewicznatychmiast
wyskoczyłwubraniudowodyizcałychsiłzacząłprzytrzymywaćogonsamolotu,byniedopuścićdoporwaniagoprzezfale.
Skarżyńskipospieszyłmuzpomocą,stojącpopachywwodzie,leczsytuacjastawałasiękrytyczna,grożącuszkodzeniemmaszyny
przezrozhukanefale.Dopieropodwóchgodzinachzmagańzżywiołemudałosięzpomocąkrajowcówwyciągnąćmaszynęnabrzeg.
Wkrótcepojawilisięwmotorówceprzedstawicielewładzbrytyjskich.ZjednymznichudałsięMarkiewiczsamochodemdomiasta,
zdrugimwystartowałSkarżyńskinalądowiskowLagos,stwierdzajączulgą,żemorskakąpielniezaszkodziłamaszynie.ZLagos
wystartowano2kwietniaogodz.7.55wkierunkuDahomejuiWybrzeżaKościSłoniowej.Międzywojennepolskiepróbywejścia
narynkiAfrykiZachodniej,wtymrównieżNigerii,napotykałynaogromnetrudnościiobfitowaływdramatycznemomenty.
28.XII.1934r.wypłynąłzGdyniwrekonesansowyrejshandlowydoportówAfrykiZachodniejstatektrampowys/sPoznań(3100
ton),załadowanyponaddwomatysiącamitonokołodwusturóżnychpolskichtowarów,traktowanychjakopróbkipromocyjne.
Nieukrywanym,politycznymcelempodróżybyłozbadaniemożliwościpolskiegoosadnictwaiekspansjikolonialnejwAfryce,
zwłaszczazaśwLiberii.CałemuprzedsięwzięciupatronowałoTowarzystwoHandluZamorskiegoorazLigaMorska
iKolonialna8.PortemdocelowymrejsubyłLagos.
Dowiedziawszysięopolskimrejsiezachodnioeuropejskieprzedsiębiorstwaarmatorskie,działającenarynkachafrykańskich,
