Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
RAMYTEORETYCZNEIKONTEKSTYBADAŃNADPOLITYCZNYMISLAMEM
science),dlaktórychislamizmoznaczałpoprostuislam,miksturęreligii
przedislamskich,bezwyraźnychzwiązkówzpolitykąbądźideologią14.
Kramerzwracauwagę,żejużtowczesnewykorzystanieterminuHisla-
mizm”,choćodnosiłosięprzedewszystkimdoreligii,niewykluczało
krytycznychinterpretacjicharakteruislamu.Świadczyćmożeotymfakt,
któryKramerpomija,amianowicie,żeterminHislamizm”niewyparł
całkowicieużyciamahométisme,nawetwstudiachnaukowych,ażdopo-
łowywieku15.Znaczenieislamizmujakookreśleniareligiiislamuzaczęło
znikaćzleksykonówdopieronaprzełomieXIXiXXwieku,abadacze
woleliużywaćdobrzeznanegoarabskiegoterminuislam.Wtensposób
terminyHislam”iHislamski”stałysięnajczęściejużywanymiokreślenia-
miwśródzachodnichbadaczyreprezentującychróżneorientacjenauko-
we,posługiwalisięnimim.in.ArnoldToynbee,MaxWeber,Oswald
Spengler,FernardBraudel,ClaudeCahenczyWilliamMontgomeryWatt;
wykorzystująjetakżewspółcześnibadacze,jaknp.SamuelHuntington.
TerminHislamizm”jednakżeniewystępujewindeksachichprac16.
W1913rokuorientaliścizwielukrajówwspólniestworzyliEncyklo-
pedięislamu,awrazzdatąjejukończeniaw1938rokuHislamizm”znik-
nąłzużyciazastąpionypojęciemHislam”–
Niepotrzebowanożadnegoinnegoterminu,dopókipowstanieideologicznej
ipolitycznejinterpretacjiislamuzmusiłouczonychikomentatorówdowymy-
śleniaalternatywy,byodróżnićislamjakonowoczesnąideologięodislamujako
wiary17.
Mozaffaristwierdza,iżdoczasurewolucjiislamskiejwIranietermin
Hislamizm”byłpraktycznienieobecny,nietylkowsłownikachiency-
klopediach,aleteżwliteraturzenaukowejczyprasie.Kramerpodkreśla,
żeutrudnieniemwprześledzeniuhistoriiirozumieniupojęciaHisla-
mizm”jestwłączaniewjegozakresinnychterminów,początkowouży-
wanychsynonimicznie.Jednymzczęściejwymienianychjestm.in.fun-
damentalizm,odnoszącysiędonurtuteologicznego,którynarodziłsię
14M.Kramer,Comingtoterms…,op.cit.JakzauważaKramer,Hislamizm”jakopoprostu
islampojawiasiętakżewpierwszymNewEnglishDictionaryw1900roku(obecny
OxfordEnglishDictionary),definicjawnimmówi,żeislamizmjestHreligijnymsyste-
memMuzułmanów;in.mahometanizm”–ibidem;M.Mozaffari,WhatisIslamism?…,
op.cit.,s.17–18.
15Kramerzaprzykładdajetum.in.dwutomowedziełoz1890rokuMuhammedanische
StudienautorstwaIgnazaGoldzihera,węgiersko-żydowskiegoorientalistyiinicjatora
nowożytnychstudiówislamskich,któryposługujesięzamiennieobydwomatermina-
mi–M.Kramer,Comingtoterms…,op.cit.
16M.Mozaffari,WhatisIslamism?…,op.cit.,s.18.
17M.Kramer,Comingtoterms…,op.cit.
