Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
1.Zarysewolucjipieniądza
prowadzićdowzrostupopytuiwzrostucen.Cenywzrastałyzpowoduspadkurealnej
(rynkowej)wartościmateriałupieniężnego,ponieważpodażzłotaisrebrabyławiększaniż
zapotrzebowaniegospodarkinapieniądz.Niższawartośćjednostkipieniężnejoznaczała,że
reprezentowałaonamniejszynakładpracyludzkiej,azatemzatowarookreślonejwartości
trzebabyłowyłożyćwięcejzłotalubsrebra.Wgospodarceistniałyjednakprocesy
samoregulacji,dostosowująceilośćpieniądzadopotrzebgospodarkikrajowej.Jeżeli
wkrajubyłozadużomonet,toznikałyonezobiegu,byłytezauryzowaneprzezludnośćlub
odpływałyzagranicę.Gdymonetbyłozamało,wtedynastępowałprocesichdetezauryzacji
inapływzzagranicy.Procesysamoregulacjiniebyłyjednakdoskonałe,okresowo
występowałyzjawiskagospodarczetowarzysząceniedostatkowilubnadmiarowipieniądza.
Przezdługiewiekifunkcjępieniądzapełniłokilkametali:brąz,złoto,srebro.Na
przykładweFrancjiprzedrewolucjąkrążyłynastępującejednostkipieniężne:moneta
zbrązu,zwanasou,monetasrebrna,zwanaecu,imonetazłota,zwanaluidorem.Ta
mozaikamonetarnaniebyłakorzystna.Rynkowacenametaliwahałasię,toteżceny
towarówwyrażonewtychmetalachpodlegałyztegotytułuzmianom.Cowięcej,
wartośćdanegotowaruwyrażonawróżnychmetalachniebyłajednakowa,nieistniał
bowiemjedenoficjalnyparyteturzędowoustalającyrelacjemiędzymetalami.
Takipozbawionyjednorodnościsystemniemógłsięutrzymać.Stopniowoprze-
kształciłsięwsystemdwumetalowy,wktórymfunkcjępieniądzapełniłotylkosrebro
izłoto.Jednocześnie,cojestniezwykleważne,zaczętowyznaczaćurzędowąrelację
międzywartościąobukruszców.WeFrancjinp.relacjasrebradozłotakształtowałasię
jak15,5:1.Obojętnejużwięcbyło,czycenytowarówokreślanowzłocieczywsrebrze.
Przyistnieniuoficjalnejrelacjimiędzykruszcamioznaczałotorównoczesnewyznaczenie
cenytowaruwobukruszcach.Dlategosystembimetalizmuzwanoteżsystemem
podwójnieparytetowym.
Systemtenmiałjednakrównieżwady.Chociażbyławyznaczonaurzędowarelacja
złotaisrebra,tojednakistniałarównieżrelacjarynkowa,któraniejednokrotnieróżniła
sięodoficjalnej.Cenakruszcównarynkupodlegałaprzecieżprawupodażyipopytu,
acenaurzędowawyznaczanabyłaprzezwładców,którzyniebylinieomylni.
Różnicamiędzycenąurzędowąacenąrynkowąsprawiała,żezaczęłodziałaćprawo
Kopernika–Greshama.Prawotomówi,żepieniądzgorszywypierazobiegupieniądz
lepszy.Pieniądzempozostającymwobiegubyłkruszec,któregowartośćrynkowabyła
niższaodurzędowej.Gdybyłaonawyższaodwartościurzędowej,wówczasznikałon
zobiegu.Naprzykład,gdywartośćzłotanarynkubyławyższaodwartościurzędowej,
jednostki,regulującswojezobowiązania,wolałypłacićwpieniądzusrebrnym,podwar-
tościowym,azatrzymaćzłoto,pieniądzlepszy.Złotomiałowiększąwartość,niżustaliła
towładzamonetarna.Byłowięctezauryzowane,czyliznikałozobiegu.Krążyłosrebro
będącepieniądzemgorszym.
Podobniebyłozrozliczeniamizzagranicą.Kontrahentówzagranicznychinteresowała
nieurzędowacenametalu,leczjegowartośćrynkowa.Gdywartośćrynkowaktóregoś
kruszcurosła,kontrahencizagraniczniżyczylisobiezapłatywtymwłaśniekruszcu.
Wrezultaciepieniądzlepszyodpływałzkrajuzagranicę.Wrzeczywistościgospodarczej
Europylepszympieniądzembyłosrebro.Stopniowoznikałoonozobieguwposzczegól-
nychkrajach.
