Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
1.Zarysewolucjipieniądza
stanowiłypaństwowepapierywartościowe,tj.obligacje.Nietrzebadowodzić,że
obligacjebyłydośćsłabymzabezpieczeniembanknotów(ostateczniebyływymienialne
natowary).Faktyczniepokryciembyłotylkozłoto.Formalnieobowiązującymieszany
typpokryciaemisjibiletówbankowychdominowałwXIXw.
Państwonadrodzeadministracyjnejustalałolimit(pułap)emisjibanknotów.Na
ogółniewielemiałonwspólnegozrzeczywistymzapotrzebowaniemgospodarkina
pieniądz.Decyzjebyłyraczejwynikiemnabytychdoświadczeńiniemiałyjakiejś
teoretycznejpodbudowyuzasadniającejracjonalnośćichpodjęcia.Fakt,żetensposób
określaniagranicemisjibanknotówniewyrządzał,przynajmniejwpoczątkowymokresie
stosowania,jakichświększychszkódgospodarczych,wynikałzcechrozwojuekonomicz-
negoXIXw.Wzrostgospodarczybyłdośćpowolny,toteżzapotrzebowaniegospodarki
napieniądzzwiększałosięnieznacznie.Wbardzodługichokresachzapotrzebowaniena
pieniądzniezmieniałosię.Systemlimitówemisyjnych,chociażobarczonybłędem,był
doprzyjęcia.Gorzejbyłowokresachwzmożonychwahańaktywnościgospodarczej.
Wzrostprodukcjiiwymianyhandlowejwymagałzwiększeniaemisjibanknotów,aspadek
aktywnościgospodarczejwymagałwycofaniaichczęścizobiegu.Naprzeszkodzietemu
stałyjednaksztywnelimityemisyjne;wrezultacieokresowomożnabyłoodczućtobrak,
tonadmiarpieniądza.Sztywnośćlimitówbyłaszczególnieniekorzystnawokresach
kryzysówpolitycznych,ruchówrewolucyjnych.Wówczasbowiememisjapieniądzabyła
niedostateczna.
Systempokryciabiletówbankowychwpewnejproporcjidozasobówkruszców
monetarnychokreślaławładzapaństwowanadrodzeprawnej.Imwiększebyłynp.
zasobyzłota,tymwięcejmożnabyłoemitowaćbiletówbankowych,iodwrotnie.
Stosunekbanknotówdozłotanajczęściejkształtowałsięjak3:1.Stosunektenniebył
uzasadnionyjakimiśracjonalnymiprzesłankamiekonomicznymi,byłraczejusankcjo-
nowaniemistniejącegostanurzeczy.
Systempokryciaproporcjonalnegobyłjednakpostępemwstosunkudolimitów
emisyjnych,oznaczałbowiemuelastycznienieemisji.Wielkośćemisjimogłasięzmieniać
bezpotrzebypodejmowaniadecyzjipaństwowych.To,żeliczbabiletówbankowych
zwiększałasięlubzmniejszałaproporcjonalniedozasobówzłota,wcalenieoznaczało,
żeodpowiadałotopotrzebomgospodarki.Stanzapasówzłota(główniewbanku
centralnym)ijegozmianyzależałyodwieluczynników,wśródktórychelement
racjonalnościobieguwewnętrznegoniemusiałbyćnajistotniejszy.
Przyjrzyjmysię,jakwpraktycerozwiązywanoproblememisjibiletówbankowych
wposzczególnychkrajach.WAngliicentralnąinstytucjąbankowąnadzorującąobieg
pieniężnybyłBankAnglii.Jakjużwspomniano,powstałonw1694r.,alewpełni
nowoczesnymbankiemcentralnymstałsiędopieronapoczątkuXIXw.Ogromnywpływ
najegodziałalnośćmiałoprawobankowe,wydanew1825r.,isłynneprawoPeela
z1844r.
BankAngliiprzyjąłRicardowskązasadęemisjipieniądza.Abyjąrealizować,
w1825r.bankpoddanoreorganizacji.Podzielonogonadwadepartamenty:emisyjny
ibankowy.Departamentemisyjnymiałsięzajmowaćtylkoemisjąbanknotów,wmiarę
zapotrzebowaniazgłaszanegoprzezdepartamentbankowy.Departamentemisyjnysam
niemógłprowadzićżadnychoperacjibankowych.
