Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
1.Zarysewolucjipieniądza
Jeżeliwielejednosteklokowałośrodkipieniężnewbanku,tonietrzebabyło
regulowaćzobowiązańmiędzywierzycielamiidłużnikamiwgotówce.Prostsząformą
rozliczeńbyłoprzesuwaniesiłynabywczejzkontadłużnikanakontowierzyciela
wdrodzezapisu.Oczywiściepodwarunkiem,żeobajmielirachunkiwtymsamymbanku.
Zczasemjednakrozliczeniabezgotówkowezaczętorealizowaćtakżewówczas,gdy
kliencimielirachunkiwróżnychbankach.Bankidokonywaływzajemnychrozliczeń,
kompensującglobalnąsumęnależnościizobowiązań.Istotnebyłotylkoto,aby
wokreślonymmomencieistniałarównowagazobowiązańinależnościmiędzynimi.
Takwięcdłużnik,dokonującyzapłatywierzycielowi,mógłwydaćpoleceniebankowi,
wktórymmiałrachunek,abytenprzelałokreślonąsumęnarachunekwierzycielawinnym
banku.Byłatoformarozliczeńzwanapoleceniemprzelewu.Innąformąrozliczeń
bezgotówkowychbyłczekbankowy–dokument,naktórymjegowystawcawydawał
polecenieswojemubankowiwypłaceniaokreślonejsumyokazicielowiczeku.
Przypłatnościachbezgotówkowychnietrzebabyłonosićzesobąbanknotówiliczyć
ich,wystarczałzapispióremdokonanyprzezbankiera.Trzebawyraźniezaznaczyć,że
wkładwbankubyłtakimsamympieniądzem,jakbiletybankoweczypieniądz
metalowy,arozliczeniabezgotówkowemiałytakiesamoznaczenie,jakwręczenie
banknotówczybilonu.Oczywiściebyłotakwokresachpełnejstabilnościpieniądza
izaufaniadobanku.Gdypowstawaływątpliwościcodowypłacalnościbanku,wówczas
kliencinietylkoniepowierzalimuswoichoszczędności,alewręczjewycofywali.
Zhistorycznegopunktuwidzenianastępowałprocesnieustannejdematerializacji
pieniądza.Takjakważnymkrokiemwkierunkuracjonalizacjiemisjiirozliczeńbyło
przejścieodpieniądzametalowegodopapierowego,taksamoogromnympostępembyło
zastąpieniepieniądzapapierowegopieniądzembezgotówkowym.Opełnejsubstytucji,
oczywiście,niemogłobyćmowyiniemajejobecnie.Wkrajachwysokorozwiniętych
drobnetransakcjepieniężnejeszczedzisiajrozliczanesąwgotówce.
Takjakbiletybankowebyływymienialnenakruszceszlachetne,takpieniądz
bezgotówkowymusiałbyćwymienialnynabanknoty.Jesttowarunekniezbędnyzaufania
społeczeństwadopieniądzawformiewkładów,pieniądzaniemającegożadnejmaterialnej
postaci.Posiadaczkontabankowegomusiałmiećpewność,żeśrodkinarachunkuzawsze
mogąbyćzamienionenabanknoty,toteżbankimusiałyutrzymywaćrezerwygotówkina
wypadek,gdybykliencichcielinaniązamienićswojewkłady.Nawiasemmówiąc,
zamianawkładównagotówkęiodwrotniezawszewystępowaławcodziennejpraktyce
bankowej,gdyżzawszeznajdowałysięosoby,którechciałytouczynić.Istotnebyłotylko,
abytazamiananienabrałacharakterumasowego,takabyniezabrakłobankomgotówki.
Wtakiejbowiemsytuacjibankibankrutowały,akliencitraciliswójmajątek.
Wjakisposóbtworzysiępieniądzbezgotówkowy?Jegoemisjanastępowałaalbo
wchwililokatypieniądzapapierowegowbanku,albowówczas,gdybankudzielał
klientowikredytu.Cobowiemrobiłklientzpożyczonąsumą?Rzadkopobierałją
wgotówce.Najczęściejpożyczonąsumęlokowałwformiewkładuwbanku.Dopiero
późniejwydawałpieniądzeztegorachunku.Udzieleniekredytupraktycznieoznaczało
emisjępieniądzabezgotówkowegoipieniądzawogóle.Bankiudzielałykredytównasumy
wielokrotniewyższeodposiadanychrezerwpieniądzagotówkowego.Pełnepokrycie,tak
jakprzypieniądzupapierowym,niebyłopotrzebnedoutrzymaniazaufaniadobanku.
