Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Pieniądzkruszcowy
13
Osobnika,któryważyłzłotoizaświadczałrównocześnieouregulowaniudługuztytułu
sprzedażytowarów,nazywanolibripens.Czynnościprzezniegowykonywanegwaran-
towałyzgodnośćtransakcjizprawem,wykluczałyoszustwo.
Pieniądzważonyprzyzawieraniutransakcjibyłuciążliwywużytkowaniu.Sztaby
złotaczysrebrazaczętowięcdzielićnamniejszekawałkiookreślonejwadze,takaby
przyzawieraniutransakcjimożnasiębyłonimiposługiwaćbezważenia.Wystarczyło
tylkoowejednorodnekawałkipoliczyć.Kawałkimetalispełniającerolępieniądzamiały
różneformy,najczęściejbyłytojednakkulki.
Zmianapostacipieniądzabyłaistotnymkrokiemnaprzódzpunktuwidzenia
sprawnościrozliczeń,alepieniądzwformiekawałkówszlachetnegometalumiałteż
wady.Możnabyłobowiemuprawiaćprocederpsuciapieniądza,copolegałona
zmniejszaniufaktycznejzawartościcennegometaluwdanymkawałku,którymiałjuż
powszechnieuznanąnominalnąwartośćwymienną.Naprzykładdokulkizłotamożna
byłododaćtańszegometalu,azzaoszczędzonegozłotautworzyćnastępnykawałek
pieniądzalubprzeznaczyćjenaceleniepieniężne.Mówiłosięotzw.dokarmianiu
pieniądza.Takwięcjużwstarożytnościpieniądzorealnejwartościwistociesymbolizował
tylkowartość.Itowartośćwiększąniżfaktycznieposiadał.
Procederowipsuciapieniądzastaranosięwięcjakośzaradzić,miałonbowiem
niekorzystnywpływnarozwójstosunkówtowarowo-pieniężnych.Naprzykładspłasz-
czanieowychkulekmetaluszlachetnegoniewątpliwieutrudniało,alenieeliminowało
ich„dokarmiania”.Nakrążkachmetaluzaczętowięcstawiaćpieczęciejakodowód,że
danykawałekzłotaczysrebrarzeczywiściezawieraokreślonąilośćowegometalu.
Istnieniepieczęcigwarantowałorealnąwartośćpieniądza,aponadtoutrudniałoopiłowy-
wanieczyokrawaniekrążków.Napieczęciwidniałanajczęściejpodobiznapanującego
władcy.Zczasemtoonibowiemzarezerwowalisobieprawodobiciamonet.Pieniądz
początkowoważony,późniejjużtylkoodliczany,przekształciłsięwpieniądzbity.
Ilośćpieniądzakrążącegowgospodarcezależałaodilościmetaliszlachetnych,którą
możnabyłoprzeznaczyćnatencel.Podażpieniądzauzależnionabyłaodkrajowych
zapasówzłotaisrebra,atakżeodichimportu.Każdy,ktoposiadałzłotolubsrebro(na
ogółobametalepełniłyfunkcjępieniądza),mógłzgłosićsiędomennicypaństwowejiza
odpowiedniąopłatąwybićmonetę.
Chociażpieniądzzłotyczysrebrnygwarantowałstabilnośćjegowartości,tojednak
miałistotnąwadę.Jegoilośćniebyławpełnidostosowanadozapotrzebowania
gospodarkinapieniądz,azapotrzebowaniewyznaczałoproceswymianytowarów.
Mogłowięcbyćgowięcejlubmniej,niżwynosiławartośćprzeznaczonychdowymiany
towarów,comiałooczywiścienegatywnenastępstwa.Niedostatekpieniądzawkraju
hamowałwymianętowarówiichprodukcję.Nadmiarzłotychczysrebrnychmonet
powodowałspadekichwartościrealnejwstosunkudowartościnominalnej,cozkolei
prowadziłodowzrostucentowarów.
PowielkichodkryciachgeograficznychiodkryciachkopalnizłotaisrebrawAmeryce
PołudniowejnastąpiłolbrzyminapływtychcennychkruszcówdoEuropy.Gwałtowny
wzrostilościpieniądzawobieguprowadziłdozwyżekcentowarów,mimożebyłto
przecieżpieniądzpełnowartościowy.Rzeczwtym,żenapływkruszcówspowodował
dużyprzyrostfunduszynabywczychludności,coprzydanejpodażytowarówmusiało
