Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
RozdziałI
ichwustawie,gdysąniezbędnedlabezpieczeństwa,porządkupublicznego,
moralnościbądźprawinnychosób.Tymsamymdajemożliwośćzastosowania
tegoconazywamycenzurąpowystąpieniuowychelementów,wszczególno-
ściuchwaleniaadekwatnego,dedykowanegoprawawtejmaterii.Dlategoteż
wątpliwymwydajesięużywanieowegoterminudlazdarzeń,któremiałyimają
miejscewnaszymkrajuwdziedziniesztuki.Ingerencjewwolnośćwypowiedzi
artystycznejtowielokrotnieprzypadkinieposiadającepodstawyprawnej,wyka-
zującearbitralnedziałaniazarównofunkcjonariuszypaństwaróżnegoszczebla,
organizacjispołecznych,mediówczyteżpojedynczychosób.Dlategoteżwujęciu
autorasątoograniczeniawolnościwypowiedzi,którewystępująwdwojakispo-
sób.Pierwszy–prawny,związanezobowiązującyminormami,gdydochodzido
kolizjizinnymiwolnościami.Posiadająoneswojąpodstawęprawnąwkodeksie
karnymczyteżcywilnymitycząnaruszeniakonkretnychdóbrosóbczypodmio-
tów.Drugakategoriatopozaprawneograniczaniewolnościwypowiedziwynika-
jącezarbitralnegoczyteżautorytatywnegorozstrzygnięcialubpróbhamowania
swobodytwórczej.Wjednymidrugimprzypadkuwykonywanesąjednostkowo
przezkonkretneosoby,aniededykowanypodmiotnadanyprawem.
Zpojęciemcenzurywiążesięterminautocenzury.Występujeonawówczas,
gdyosobakorzystającazwolnościsamazniejrezygnujewcałościlubczęści
zuwaginaspodziewane,negatywnekonsekwencjewprowadzeniadopublicznego
obieguokreślonychtreści,któremogąbyćniespójnezoczekiwaniamiodbiorcy60.
Toswoistakalkulacja,szacowanieryzykaprzeztwórcęczyartystę.Wynikaćmoże
zdwóchpowodów.Popierwsze,reakcjicodotreści,którezostanąupublicznione.
Ewentualnejodpowiedzialnościprawnej,alerównieżmożebyćtomotywowane
względamipolitycznymiczyteżobyczajowymi.Podrugie–konsekwencjidługo-
falowych.Wprzypadkusztuki,wzasadzieprowadzeniainstytucjikultury,gdy
pojawiająsięniepożądanetreścizpunktuwidzeniaodbiorcy,następstwemmoże
byćograniczenieśrodkówfinansowychnadziałalnośćartystycznąbądźutrata
stanowiskakierowniczego.Odnosząctozjawiskodonaszegokraju,wskazując
systemzależności,organizatordziałalnościkulturalnej–instytucjakultury,jest
możliwezaistnienieowegomechanizmuobawyprzedkonsekwencjamizestrony
organuzałożycielskiegobądźwspierającegodziałalnośćartystyczną.Autocenzura
jestzjawiskiem,którebardzotrudnozbadaćizidentyfikować.Jestfaktycznienie
douchwycenia,gdyżzazwyczajjestnieupubliczniana.
Tendencjeograniczaniawolnościwypowiedziartystycznejwpaństwach
demokratycznychniesątylkodomenąwspółczesności.AlexisdeTocqueville,
wybitnyfrancuskimyślicielpolityczny,analizującspołeczeństwoamerykańskie
ijegopodejściedomateriiteatru,wdzieleżyciazpołowydziewiętnastegowieku
60
Zob.A.Biłgorajski,Konstytucyjnyzakazcenzuryprewencyjnej.Przyczynekdodyskusji,
[w:]Wolnośćwypowiedziijejgranice…,s.53–54.
