Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
GrzegorzKucharczyk
choćzwiązanirygoramicenzurywojennej,takżezabieraligłoswsprawiepolskiej
(czyszerzejwsprawieniemieckiejpolitykinaWschodzie).
MiędzystatusquoastrategiąMitteleuropy
Gdybychciećznaleźćwspólnymianownikdlaspojrzenianasprawępolską
przeztewszystkieośrodkiwarunkująceniemieckąkulturępolitycznąwokresie
pierwszejwojnyświatowej,tonależywskazaćdwiekonstatacje.Pierwszadotyczy-
łaprzekonania,żeprzezsłowo„Polska”należyrozumiećobszarKrólestwaKongre-
sowegopomniejszonyo„pasgraniczny”doanektowaniaze„względówstrategicz-
nych”przezNiemcyorazoChełmszczyznęiPodlasie,któremiałystaćsięczęścią
tworzonegopodniemieckimiauspicjamipaństwaukraińskiego(pokójbrzeskizlu-
tego1918r.).Takipunktwidzeniaoznaczał,żetaka„Polska”nietylkoniemiała
obejmowaćziemzaborupruskiego,alerównieżokupowanychprzezadministrację
Ober-OstziemwschodnichprzedrozbiorowejRzeczypospolitej.Osobnąkwestią
było,czywogóleiwjakimzakresie(biorącpoduwagęproblemGalicjiWschod-
niej)dotakzakreślonej„Polski”miałwejśćzabóraustriacki,cowłaściwieażdo
jesieni1918r.byłoprzedmiotemsporówmiędzyBerlinemaWiedniem.
Wizja„Polski”ograniczonejterytorialniedozredukowanejKongresówkiozna-
czałarównież,żewodniesieniudopolitykiwzaborzepruskimmiałopanować
statusquo.Takiestanowiskoażdopaździernika1918r.prezentowałrządpruski,
którypodczasswoichkolejnychposiedzeńażdosamegoupadkumonarchiiHo-
henzollernówprezentowałpostawę„żadnychustępstwwobecPolaków”,zarówno
wodniesieniudofunkcjonowaniawzaborzepruskimKomisjiKolonizacyjnej,jak
iobowiązywaniatamustawyz1908r.oprzymusowymwywłaszczeniupolskiej
własnościziemskiej.Podobnąpostawępruscyministrowieprezentowali(takżepo
5listopada1916r.)wodniesieniudogermanizacjiszkolnictwaczy,szerzej,sfery
publicznejwzaborzepruskim.
ŻyrowanietakiegostanowiskapruskichelitpolitycznychprzezkancelarięRze-
szyczyszefaniemieckiejadministracjiokupacyjnejwWarszawiegen.H.Beselera,
byłocenązaneutralność(botrudnomówićowspieraniu)rządupruskiegowobec
polityki,którejsymbolembyłAktDwóchCesarzyz5listopada1916r.izapowiedź
powstaniapaństwapolskiegojakomonarchiipolitycznieiwojskowozwiązanej
zmocarstwamicentralnymi.Zdrugiejjednakstronystatusquowzaborzepruskim
oznaczałopożegnaniesięzmożliwościąwciągnięciaPolakówdodalekosiężnego
projektuustanowieniapolitycznej,gospodarczejikulturowejdominacjiNiemiec
wEuropieŚrodkowej,coprzewidywałastrategia„Mitteleuropy”5.
5Najnowszeopracowanianatentematzob.w:J.Vermeiren,TheFirstWorldWarandGermannation-
alidentity.Thedualallianceatwar,CambridgeUniversityPressCambridge2016,s.145-182(tamże
szczegółoweomówienieliteratury).Wpolskiejhistoriografiidodzisiajnajlepszymopracowaniem
natematkoncepcji„Mitteleuropy”pozostajepracaJ.Pajewskiego,„Mitteleuropa”:studiazdziejów
imperializmuniemieckiegowdobiepierwszejwojnyświatowej,InstytutZachodni,Poznań1959.
