Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Suwerennośćiniepodległośćpaństwa…
naprawdęwyglądapołożeniepaństwaalbonailejakaśspołecznośćniepań-
stwowajestwstaniekierowaćswoimlosem,aniejedynieodnosićsiędosfery
prawa.Pełnaniepodległośćoznaczałabytutyle,cofaktycznekorzystanie
przezpaństwozmożliwościzawartychwprawnympojęciusuwerenności.Ale
wprzeciwieństwiedotejostatniej,niepodległośćjeststopniowalnaidlatego
możeistniećpaństwoniewpełniniepodległe.
Wwynikuwojnypółnocnej(1700-1721)państwopolsko-litewskiezna-
lazłosięwsferzedominacjirosyjskiej.Oznaczałotoistotneograniczenie
naszejniepodległości,zutrzymaniemwewnętrznegobezwładuwłącznie,ale
zjednoczesnągwarancjązachowaniaintegralnościterytorialnej.Ogranicze-
niuniepodległościnarzeczRosjinietowarzyszyłojednakżadneuszczuplenie
suwerennościwznaczeniuprawnym.Onikłymzakresieniepodległości
państwapolsko-litewskiegomożeświadczyćchociażbyinterwencjaRosji
poelekcjiStanisławaLeszczyńskiegow1733roku.Poosadzeniunatronie
wWarszawiekolejnegoprzedstawicieladynastiiWettynównienastąpiło
jednakżadneograniczeniesuwerennościpaństwaaniniedoszłodorozbioru,
awojskarosyjskieopuściłygraniceRzeczypospolitej.
Możnastwierdzić,żedomomentuwstąpieniaStanisławaAntoniego
Poniatowskiegonatronw1764rokupaństwopolsko-litewskiedoświad-
czałoograniczenianiepodległościnarzeczPetersburga,alebezformalnego
ograniczeniasuwerennościpaństwowej:aniwstosunkachzewnętrznych,
aniwewnętrznych.
Odpaździernika1767domarca1768rokuobradowałsejm,zwanydele-
gacyjnym,jakożepowołałpełnomocnądelegację,limitującswojeobradydo
czasuzakończeniajejprac.PoużyciuprzezRosjanprzemocywobecczęści
posłówisenatorówdokonanorównouprawnieniaróżnowierców.Jeślichodzi
odążeniareformatorskie,topostawionoimgranicęwpostaciustanowienia
nwiecznychiniezmiennych”prawkardynalnych[odcardine(zawias)lub
cardinalis(główny)].NawiązanowtensposóbdoukształtowanejwXVII
ipierwszejpołowieXVIIIwiekukoncepcji,iżpodstawowewolnościszla-
checkiesąstałeiżadnejzmianiepodlegaćniemogą.Prawakardynalnez1768
rokuformułowałyzasadę,żewiarakatolickajestwPolscepanującą,przewi-
dywałykaralnośćapostazji,stanowiły,iżkrólikrólowamielibyćkatolikami
(art.I).Dalszepostanowieniaodnosiłysięgłówniedowolnościszlacheckich.
Potwierdzonowniezmiennejformiewolnąelekcjędokonywanąviritim,
przywilejneminemcaptivabimus,dożywotnośćurzędówinieusuwalność
urzędników,wyłącznośćsprawowaniaurzędówprzezszlachtę,obowiązek
czuwaniaprzezkanclerzynadzgodnościązprawemaktówkrólewskich
10
