Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pierwszadobrzejużrozwiniętaspółdzielniaspożywcówz1844rokupo-
wstaławmiasteczkuRochdale,niedalekoManchesteru,wktórymnadużycia
kupcówisklepikarzyprzyjęłymonstrualnewręczrozmiary(zanotowanotam
najwięcejprzypadkówsprzedażynieświeżejlubsfałszowanejżywnościioszu-
kiwanianawadze).Niczatemdziwnego,żezdesperowanimieszkańcymiasta,
składającysięgłówniezrobotnikówidrobnychrolników,postanowilisiębro-
nić
1.Odnazwymiastaspółdzielcówfunkcjonującychwtegotypuzrzeszeniach
nazywanopóźniejroczdeltystami.Powstanietejspółdzielnistanowiłopunkt
przełomowywrozwojuruchuspółdzielczego.Opierającsięnadoświadcze-
niachibłędachpoprzedniegookresustworzonezostaływówczaspewnezasady
prawidłowegodziałania,obowiązującewspółdzielczości
2.
WNiemczechruchspółdzielczykojarzysięznazwiskiemRaiffeisena
−twórcykooperatywkredytowychdlawłościan,któryw1849rokuweFlam-
mersfeldwNadreniizałożyłpierwsząspółkędlawspieranianiezamożnych
rolników.Wtrzylatapóźniej,będącwójtemwewsiHeddersdorfpowołałdo
życiaTowarzystwoDobroczynności,zajmującesięgłówniepomocąfinansową
dlarolników
3.PrzedstawicieleruchuspółdzielczegowNiemczechniegłosili
rewolucyjnychhaseł,leczraczejopowiadalisięzautrzymaniemkapitalistycz-
negoporządku.Wypowiadalisięprzeciwkonadużyciomkapitalizmu,nieprze-
ciwkosystemowijakotakiemu.SamRaiffeisen,wobliczunasilającychsię
wNiemczechradykalnychlewicowychpoglądów,wyraźniestwierdzał:„Coraz
więcejzwolennikówzyskujesobiepartiarewolucjispołecznejitobezwzględu
naprzeszkody,jakieprawostawiajejdziałalności,skierowanejkuzburzeniu
całegopanującegoporządkuspołecznegoipolitycznego.[…]Porajużnadać
innykierunekduchowinaszegoczasu,którywszedłnainnądrogę.Niema
wątpliwościdlachrześcijanina,jakipowinienbyćtennowykierunek”
4.
Rozczarowanieszerokichmassystememkapitalistycznymzrodziłorów-
nieżradykalnyruchrobotniczy,którypojawiłsięmniejwięcejwtymsamym
czasiecospółdzielczy,czyliwpołowieXIXwieku.Jednakmimopewnych
tendencjizbliżeniowychwpoczątkowymstadiumrozwoju,drogiobuwkrótce
sięrozeszły.Nadmiernyradykalizmgłoszonychprzezlewicęhasełzrażałwięk-
szośćdziałaczyruchuspółdzielczego,którzyproponowalireformy,aniezmia-
nęustroju.Podobniereformistycznycharaktermiałruchspółdzielczynazie-
miachpolskich.
1E.Milewski:KooperacjaijejznaczeniewPolsce.NakłademCentralnegoBiuraWydawnictwNKN,
Kraków1915,s.34;A.Światło:Poglądyspołeczneprzedstawicielineutralnejmyślispółdzielczejdoroku
1939.ZakładWydawnictwCRS,Warszawa1963,s.15-16.
2A.Światło:Poglądyspołeczne…,op.cit.,s.81.
3E.Milewski:Kooperacja…,op.cit.,s.19.
4A.Światło:Poglądyspołeczne…,op.cit.,s.14.
14
