Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34|rozdziałdrUgi
fleksjiCzapskiego.Zdziechowskitochybanajpoważniejszypolski
badaczRosji(takżeWwpływówrosyjskichnaduszępolską”)na
początkuwiekuXX,przełamującynarodowyimperatywignorowa-
niazaborcy6.Fiłosofowazaś,którybyłdlaCzapskiegonauczycie-
lemiprzyjacielem,pisarzstawiałnapierwszymmiejscupośród
najwybitniejszychpoznanychprzezsiebieludzi.Atrzebapamię-
tać,żenależelidonichniemalwszyscywielcypolscypisarzeXX
wieku,odŻeromskie
gopoczynając.PomiędzynimibylitakżeAch-
matowaiSołżenicyn,Camus,MaritainiMarcel,wybitnipolitycy
idowódcywojskowizPiłsudskimigenerałemAndersemnaczele.
TaniezwykłakoincydencjawtomieRozproszonemogłabyutwier-
dzićCzapskiegowprzekonaniu,powtarzanymzaProustem(bli-
skimtakżeJeleńskiemu),Wżeprzyszliśmyzeświatalepszegoiże
pośmiercitamwrócimynato,żebyżyćpodwładzątychpraw
nieznanych,którymbyliśmyposłuszni,niewiedząc,ktojenam
wykreślił,idoktórychkażdagłębokapracaumysłunaszbliża”7.
ZtejperspektywytwórczośćpisarskaautoraNanieludzkiejziemi
możesięwydaćrealizacjąwłaśnietegoprzyznanegomuprawa
(alboraczejniezwykletrudnegoobowiązku)stworzenianajpełniej-
szegowXXwiekuopisupolskiegodoświadczeniaRosji.Wswoim
bardzodługimżyciuCzapskitowarzyszyłbowiemwszystkimnie-
wyobrażalnymprzemianom,jakimRosjapodległawciągucałego
wiekuXX,którewpełnimożeuzmysłowićdopierozestawienie
faktów.JózefCzapskiurodziłsięwroku1896,niemalrównocześ-
niezkoronacjąostatniegocaraMikołajaII,niecoponadmiesiąc
przedkatastrofąnaChodynce8.ZmarłkrótkopopowołaniuFe-
deracjiRosyjskiej,wroku1993,niecałyrokpoprzekazaniuwła-
dzomRzeczypospolitejprzezprezydentaRosjiBorysaJelcyna
dokumentówzbrodnikatyńskiej.Doczekałwięcoficjalnegopo-
twierdzeniaprawdy,którejświadczeniuiujawnieniupoświęciłpół
życia.ByłelewemwKorpusiePaziówwostatnichmiesiącach
panowaniaMikołajaIIiwięźniemStalina.Przeżyłupadekobu
imperiów–monarchiiRomanowówipaństwagenseków;widział
odrzuceniedwugłowegoorłaijegopowrótnasztandaryrosyjskie
pozdjęciuznichgwiazdy,sierpaimłota.Byłnaocznymświad-
kiemrewolucjilutowejwPetersburgu(przemianowanymwówczas
naPiotrogród)ipierwszychmiesięcyeksperymentubolszewickie-
