Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36|rozdziałdrUgi
sze,żewtwórcyNanieludzkiejziemiwidziałczłowiekaWdogrun-
tu,doszpikukościzachodniego,[…]zpochodzenia,zkultury,
ztemperamentuzapadnika?”11.Zbyszewskiwswoimnarodowym
zacietrzewieniuniemógłzrozumieć,żepytaniemtymkompro-
mitujepolskierozumienieeuropejskościiujawniajednocześnie
własnązaściankowość.MichaiłHellertakżewidziałwCzapskim
wzórEuropejczyka.Dlarosyjskiegobadaczaoznaczałotojednak
niezwykłepołączenieWPolakaiczłowiekauniwersalnego”,który
rozumiał,żeWkulturarosyjskaipolskasązesobązwiązaneiwza-
jemniesiędopełniają”12.
NadszczególnymmiejscemiznaczeniemRosjiwswoimżyciu
zastanawiałsięzresztą,itodośćwcześnie,samtwórca.Wposło-
wiudoniemieckiegowydaniaNanieludzkiejziemipisał:Wosobi-
stabiografia,studiawPetersburgu,przyjaźnierosyjskie,literatura
rosyjska,Tołstojijegowpływ,potemDostojewski,rewolucjaro-
syjskatamprzeżyta,udziałwwalcew1920rokuznajazdembol-
szewickim,awwojnieostatniejobozywRosji,udziałwtworzącej
siętamnanowoarmiipolskiej–wszystkotopowiązało[…]losy
wzłymidobrymzRosją.Możedlategoodczuwamświatrosyjski
wcalenietylkoodstronypolskichkrzywd,alewcałejzłożonej,ze
skrajnościutkanej,konkretnejrzeczywistości.Dlategowszystkie
totalnesądyoniejtakmisięwydająfałszyweinawetzdrożne”
(NZ399).
SłowatezostałynapisanejużpodoświadczeniachWnieludz-
kiejziemi”.Nieprzesłoniłyonejednakwcześniejszych,wielolet-
nichiwielostronnychspotkańzRosją.Czapskipowracałdonich
wswoichpowojennychesejach,szkicach,wspomnieniach.Jaką
Rosjęzapamiętałijakąchciałpokazać?Jakiwpływkulturaro-
syjskawywarłanategowielkiegotwórcę–pisarza,malarza,my-
ślicielareligijnego?Poszukiwanieodpowiedzinateważnepyta-
niapozwoliprzyjrzećsięduchowejstrukturzeCzapskiegosprzed
Wnieludzkiejziemi”,czegobadaczejegotwórczościzbytczęsto
unikają13.Umożliwirównieżpodjęciekwestiiprawiecałkowicie
zapomnianegoaspekturelacjipolsko-rosyjskichuprogunaszej
niepodległości,którychautorWspomnieństarobielskichbyłipo-
zostałniemaljedynymświadkiemikronikarzem.
