Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
68
Prusy
Stałosięwięc,cosięstaćmusiało.OdczasówFryderykaIIijeszczedawniejszychpolitykapru-
skabyłanieprzerwanymciągiemzbrodni,przemocy,podstępów,pokorywzględemsilnych,
tyraństwawzględemsłabszych,kłamstwa,niedotrzymywaniaumów,łamaniasłówiobłudy27.
Sienkiewiczwyraziłteżnadzieję,żeNiemcyniebędąnazawszezdominowane
przezprusactwo.Podobnypoglądsformułowałwtymsamymrokujegoniemniej
sławnykolegapopiórzeBolesławPrus(1847-1912).Takżeionodróżniałndobrego
Niemca”odnzłegoPrusaka”
.Oilentemuszlachetnemu(niemieckiemu)narodowi”
Polskazawdzięczaznacznączęśćswojejcywilizacji,otylePrusacyodczuwająnżywio-
łowąnienawiść”doPolaków,dlategoteżwidokPrusakabudziwnichmieszane
uczucia:
Zaco?łdlaczego?łAlbojawiem.Możedlatej,głębokoukrytejprzyczyny,którasprawia,że
ilerazyspojrzałemnaPrusaka,szczególniejzgatunkunjunkrów”
,prawiezawszeprzychodziło
minamyśl:
-Jakątenczłowiekmapolskąfizjognomję!ł28
Rzeczywiścieniektórzywspółcześnizauważali-przywszelkichróżnicachreli-
gijnychikulturowych-podobieństwamiędzypolakożerczymiPrusakamianiena-
widzącymiPrusakówPolakami,które-oileuwzględnisięrozwójspołeczeństwa
imentalności-sąjaknajbardziejzrozumiałe.Zarównopolskie,jakiniemieckieelity
polityczne,zamieszkującepruskieprowincjewschodnie,byłydoIwojnyświatowej
zdominowaneprzezmniejlubbardziejzamożneziemiaństwo,którecorazbardziej
czułosięzagrożoneprzezindustrializacjęiurbanizację,nierozumiałoszybkozmie-
niającegosięświataidokonującychsięwgospodarceprzeobrażeń.nBiednestare
Prusy!”
,pisałw1979r.SebastianHaffner(1907-1999),myślącoówczesnychzie-
miachnawschódodŁaby,okraju,którynienadążałzanowoczesnością29.Takwięc
tenzaciekłykonfliktnarodowościowymożna-przynajmniejczęściowo-traktować
jakonastępstwowalktoczonychjużwtrakcieodwrotuprzezstarespołeczeństwo
szlacheckieEuropyŚrodkowo-Wschodniej,chcąceutrzymaćswojąuprzywilejowaną
pozycję.Podczastychwalktrzebabyłopozyskaćnarodowąopiniępublicznądladobra
swojejsprawypoprzeznacjonalizacjęinteresówstanowych.Dokonfliktuudałosię
teżwciągnąćmieszczaństwo,zwykleobawiającesiępogorszeniaswojej,zresztączęsto
niepewnej,sytuacjiżyciowej.
Wysiłkiteprzyniosłysukcesprzynajmniejkrótko-lubśredniofalowo:naro-
dowaopiniapublicznawPolsceiwNiemczechzdużymzainteresowaniemśledziła
polsko-niemieckiekonflikty.Ukazałosiękilkadziesiąt,jeśliniekilkasetpowieści
natentemat,pisanootymwierszeisztukiteatralne.Zakonkrzyżacki,jakrównież
27HenrykSienkiewicz,Listwsprawieofiarwrzesińskich,nCzas”z22XI1901,cyt.za:idem,Dzieła.
t.53/1:Uzupełnienia,Warszawa1952,s.125.
28BolesławPrus,Hakatyzm,nKurierCodzienny”z20I1901.
29SebastianHaffner,Prusybezlegendy,tłum.AndrzejMarcinek,Warszawa1996,s.182.
