Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wymuszonesąsiedztwo
73
potraktowaćwypowiedźHansa-JürgenaPuhlego(ur.1940),któregozdaniemprawie
niesposóbmówićonarodowymsocjalizmie,pomijającPrusy
41
,amożerozwiązaniem
byłabyrefleksjaRudolfavonThaddena:n[Prusy]trwaływNiemczech,choćbezdaw-
negokształtuiformy.ProblematykaPrusnadalkrytycznieoddziałujenaNiemców”
42
.
Wdalszymciągujednakwypowiadalisięrównieżorędownicynnieskalanych”Prus,
którzyprawieniedopuszczaliżadnejkrytyki.NaprzykładHans-JoachimSchoeps
(1909-1980),badaczhistoriiPrusopoglądachkonserwatywno-monarchistycznych,
twierdziłw1951r.wswojejrozprawieDieEhrePreuńens,żePrusynsąsynonimem
czystości,przyzwoitości,sprawiedliwościiobowiązkowości(ł).Niewierzę,bynowe
niemieckiepaństwofederalnemogłoistniećbeztegodziedzictwa,którewywodzi
sięzprawdziwegoetosuPrus”43.Czaspokazał,żemogło.Pokazałrównież,żepróby
skonstruowanianduchowychPrus”
,któremogłybyistniećnawetbezpruskiegopań-
stwa,byłyconajwyżejromantycznąmistyfikacją,pomijającązkoniecznościwiele
faktówhistorycznych,bowiemmitPrusmożedziałaćtylkowtedy,gdyograniczysię
pruskąhistorięjedyniedozbioruobrazówistereotypów.Ażnazbytwyraźniewidać
tonaprzykładziecytowanegopowyżejtekstuSchoepsa,bowiemniemawnimani
jednejwzmiankiohistoriikonfliktówpolsko-pruskich.GdybySchoepswspomniał
orozbiorach,wojnach,pruskimantypolonizmie,czymógłbywtedynadaltwierdzić,
żePrusynsąsynonimemczystości,przyzwoitości,sprawiedliwości”?
CozostałozPruswczasachwspółczesnych?
Zastanawiającsięnadtym,cozostałozdawnychPrus,szybkodochodzimydoab-
strakcji:donduchowychPrus”
,pruskościinpruskichcnót”
.Onpruskości”zaczęto
mówićwXIXw.,początkowowsensienegatywnymwNiemczechPołudniowychkry-
tycznienastawionychwobecPrus;Bismarckw1848r.zdefiniowałtopojęciewsen-
siepozytywnymjakonstarepruskiecnoty:honor,wierność,karnośćiodwagę”
44
.
ZwłaszczakonserwatyścidostrzegaliwartośćPruswichpruskości,itotymwyraźniej,
imbardziejod1871r.PrusyintegrowałysięzNiemcami,bywreszciecałkowicieznik-
nąć:pruskośćprzetrwałateczasy.Zawszekiedysytuacjapolitycznastawałasięnie-
spokojna,anawetkiedydochodziłodoobaleniaistniejącegoporządku,jakw1918r.,
nstare”
,nprawdziwe”Prusywydawałysięostojądlazagubionychdusz.
TypowymtegoprzykładembyłOswaldSpengler(1880-1936),filozofnrewolucji
konserwatywnej”
,dlaktóregotużpoIwojnieświatowejPrusakbyłnczłowiekiem-
-panem”
.Definicjatamiałasięokazaćbrzemiennawskutki:
41
Hans-JürgenPuhle,Preuńen.EntwicklungundFehlentwicklung,w:PreuńenimRückblick,red.idem,
Hans-UlrichWehler,Göttingen1980,s.11-42,tu:s.41.
42RudolfvonThadden:PytaniaoPrusy…,s.31.
43Hans-JoachimSchoeps,DieEhrePreuńens,Stuttgart1951,s.6inastępna.
44Cyt.za:SzilviaOdenwald-Varga,„Volk”beiOttovonBismarck.Einehistorisch-semantischeAnalyse
anhandvonBedeutungen,KonzeptenundTopoi,Berlin2009,s.184,równieżw1849r.wPruskimLand-
tagu,zob.s.185.
