Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
MichaelG.Müller
Niektórezpostulatówsformułowanychwtokutejdebatypojawiająsięwbieżą-
cejdyskusjinatematntransnarodowychprzestrzeniwhistorii”18.Studiazzakresu
historiiwzajemnychoddziaływańihistoirecroiséepokazały,żeróżnorodneformy
interakcjiikomunikacjiprowadządopowstawaniaszczególnychpołączeńgeogra-
ficznych.Taknaprzykładmelioratioterraewśredniowieczuczyteżrozwójhandlu
bałtyckiegowokresiepóźnegośredniowieczaiwnowożytnościdoprowadziłydo
wytworzeniasięszczególnychprzestrzenimigracjiikomunikacji.Tosamomożna
powiedziećodziewiętnastowiecznejindustrializacji,wwynikuktórejpowstałynowe
sieciobrotukapitałemiwymianytechnologii,ajednocześniepojawiłasięnowageo-
grafiamigracji.Wzorzectenmożnaodnieśćdowieluinnychfenomenówważnych
dlastrukturyEuropy,naprzykładdopowstaniawnastępstwiereformacjiwyzna-
niowychsieciiprzestrzenikomunikacji,albowykształceniasięmiędzynarodowych
przestrzenikomunikacjinaukowejwokresieodXVIIIdoXXwieku.
Niektóreztychprzestrzeniinterakcjiikomunikacjimiałycharaktertymczaso-
wy,ichznaczeniedlajednostekigrupwpewnymmomenciewygasało;naprzykład
europejskasiećkalwińskadziałającawXVIiXVIIw.byławażna,dopókifaktycz-
niefunkcjonowała.Analogicznierzeczsięmiałazrozwojemprzemysłuwwęglo-
wychistalowychmetropoliachEuropy,któryprzyciągałludziikapitałzróżnych
krajów,by-jakwZagłębiuRuhry,Luksemburgu,Walonii,czypółnocnymregionie
Pas-de-Calais-zapoczątkowaćtransnarodowąprzestrzeńprzemysłuciężkiego19.
Przestrzenietegorodzajubyłymniejntrwałe”niżnaprzykładnarodyipaństwa
narodowe.Niemniejmusimyjeuwzględnić,jeślichcemyzrozumieć,jakimiprze-
słankamikierowalisięwswymdziałaniuludziewEuropieijakiegorodzajurelacje
powstawaływwynikutychprocesówmiędzyposzczególnymiregionami.
Proponuję,bywtymkontekściemówićonwielościgeografiihistorycznych”20.
Mogłobytopomócwwyborzeramgeograficznychdlakonkretnychbadań.Wwielu
kontekstachnadalpożytecznejestbadaniestosunkówmiędzynarodamiczyteżpań-
stwaminarodowymi.Winnychwypadkachchodziraczejotakierelacjepomiędzy
poszczególnymiregionamiczyteżwobrębiewielkichregionów,któreprzekraczają
granicenarodowe:naprzykładEuropaHanzyalbośredniowiecznamelioratioter-
rae,Europaprzemysłowa,przestrzenie,któretworzyłysięwskutekwspółdziałania
wspólnotwyznaniowychlubteż,począwszyodoświecenia,dziękikomunikacjina-
ukowej.Ramygeograficznekonkretnychbadańzależąbezpośrednioodpostawio-
negoproblemu,czyliodtego,jakierelacjespołecznebadamyipróbujemyobjaśniać
wdanymwypadku.Przestrzeńnależyzatemrozumiećjakokategorięfunkcjonalną.
Pozatymhistorycyniemogąpomijaćdokonańwspółczesnejetnologii.Należydo
nichpodstawowezałożenie,żenieistniejąinigdynieistniałyzamkniętejednostki
18Por.MichaelG.Müller,CorneliusTorp,Conceptualisingtransnationalspaces…
19Por.artykułyOlePeteraGrellalubRenéLeboutte’aw:Conceptualisingtransnationalspaces…
20MichaelG.Müller,WhereandwhenwasEastCentralEurope?,w:DomainsanddivisionsofEuro-
peanhistory,red.JóhannPállÁrnason,NatalieJ.Doyle,Liverpool2010,s.112-125.
