Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TomaszTorbus
Zamkigraniczneczytylkozamkipołożone
nagranicy?Problematykazamkówkrzyżackich
naPomorzuGdańskim(1308-1410)
Słowo‘granica’stałosięwostatnichlatachniezwyklepopularnympojęciem,
równieżwdziedziniehistoriisztukilUżywasięgoczęstowbadaniachnatemat
transferukulturowego,tematykicentrumiperyferii,aleteżwrozważaniach
prowadzonychzniecoprzestarzałejidyskusyjnejdziśperspektywygeografii
artystycznejzjejnduchemczasu”instylemprzestrzeni”
lWnowoczesnymdys-
kursieogranicyniechodzioczywiścieowydobyciejedyniejejrozdzielającej
funkcji,widocznejprzykładowowsformułowaniunwschodniagranicawystę-
powaniastylugotyckiego”
,leczraczejopokazaniejejosmotycznychwłaściwości:
granicaniczymmembranaprzepuszczaselektywnieniektóretrendy,modyisty-
le,jestwstaniejednakteżzatrzymaćichprzepływlOdstuleciważnebyłowtym
kontekścienietylkoprzekraczaniegraniclIstotnejest,byprzygranicysięzatrzy-
maćizcałąświadomościązaakcentowaćswojąobecność-wInnym,Obcymzza
granicywzbudzićrespekt,zadziwićgo,obłaskawić,zainspirowaćlubdokładnie
naodwrót-pozwolićwywrzećwpływnasiebielDziałosiętakzarównowcza-
sachpokoju,jakiwczasachwojen,tychdyplomatycznychitychprowadzonych
zapomocąorężalDlategoteżtematzamkówgranicznychdlahistorykaarchitek-
turyzajmującegosiębudownictwemmilitarnymjestoczywistościąidostarcza
dlajegorozważańznaczniewięcejpłaszczyznbadawczychaniżeliuproszczone
stwierdzenie,żeobiektypołożonebliskogranicmusiałyposiadaćszczególne
cechyobronnel
Nakilkuwybranychprzykładachanaliziepoddanazostałaspecyficznaforma
architektonicznawybranychzamkówkrzyżackichnazachodniejgranicyPań-
stwaZakonnegoPrus1lTematemprzewodnimjesttuokreślenie,nailepołożenie
nagranicypaństwadeterminowałoformęarchitektonicznąifunkcjęposzcze-
gólnychobiektów,czyniącznichzamkigraniczneparexcellence,anailebyły
totylkoiwyłącznieobiektyodowolnejformie,któreprzypadkowoznalazłysię
wpobliżupaństwowejgranicylBadajączamkinaPomorzuGdańskim,poło-
żononacisknaczterybudowle:Człuchów,Świecie,NowyJasiniecorazBytówl
Zniniejszychrozważańwyłączononatomiastzlokalizowanewpobliżugranicy
PaństwaZakonnegozałożeniatakie,jakLębork,TucholaczyCzarnelRozważa-
niaoLęborkumusiałybykoncentrowaćsięnanieprzewidzianymtutajtemacie
1ZamkinawschodnichrubieżachkrajuanalizowałostatnioChristopherHermann,Deutsch-
ordensburgeninder„GrossenWildnis”,[w:]CastellaMarisBaltici,Bdl6,Vilnius2004,sl97-103l
5