Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Ryshistoryczny
27
czynnościprawnych,jak:ustanowienieopiekunawbrakulubniemożnościdziałania
opiekunaustawowego(tuteladativa),ustanowieniekuratoradlaosobychorejumy-
słowo(curafuriosi)lubmarnotrawcy(curaprodigi),współdziałanieprzysprzedaży
nieruchomościosóbmałoletnichorazprzyrejestracjiwiększychdarowizn,złożenie
testamentulubzaprotokołowanietreścitestamentuitp.
Wszystkiepowyższeformydziałalności,łączniezdokumentowaniemczynności
prawnychprzezwłączanietreścidokumentówdoprotokołusądowego(apudacta
condita),nieprzyjęłyjednakformyprawniezorganizowanegopostępowania,lecz
charakteryzowałysięznacznąróżnorodnością,obejmująctesferyżyciaspołecznego,
naktórepaństwochciałowpływać.
Rzymskajurysdykcjandobrowolna”ukształtowałapewnątradycjęprawną,która
przezprawostarogermańskie,średniowiecznąnaukęprawakanonicznego,atakże
średniowiecznąjurysdykcjęnieprocesowąweFrancji,WłoszechiNiemczechprze-
trwaładoczasównowożytnychiznalazławyrazm.in.wkodyfikacjinapoleońskiej
iwkodyfikacjachpaństwzaborczych,obowiązującychwPolscemiędzywojennej1.
Sprawyregulowanewtymtrybiełączyłbraksporuoprawo,dokumentacyjnylub
rejestracyjnycharakterdziałalności(zwłaszczawprawiekanonicznym)alboteżpo-
trzebaingerencjiwdoniosłesferyżyciaspołecznego(sprawyopiekuńcze).
PocząwszyodXIIIw.formydziałalnościnieprocesowejulegałystopniowemuporząd-
kowaniu,specjalizacjiiwyodrębnianiuodjurysdykcjiprocesowej,takżenaziemiach
polskich.WXVIw.zintensyfikowanoaktywnośćjurysdykcyjnąwsferzeopieki,obej-
mującjąnadzorem(sąduwiejskiego)wprawieziemskimi(urzędówmiejskich)wpra-
wiemiejskim.Uprawnieniajurysdykcyjnesięgałyteżtakichkwestiijakpozbawie-
niewładzyrodzicielskiej.WXVIIw.wykształconoregułypostępowaniawsprawach
ouznaniezazmarłego(wydanewnichpostanowieniestanowiłopodstawęwszczęcia
postępowaniaspadkowego),objęciespadkuwposiadanie,złożenietestamentuprzed
sądem,przeniesieniewłasności.
Wpruskiejpowszechnejordynacjisądowejz1793r.,mającejistotnywpływtakże
napóźniejszychziemiachzaborupruskiego,wyodrębnionowczęścidrugiejprzepisy
ogólnepostępowanianieprocesowego,wktórychzdefiniowanoczynnościpostępo-
wanianieprocesowegojakote,którewprawdzieniesączynnościamiprocesowymi,
alewedługistniejącychprzepisówustawowychpowinnybyćdokonywaneprzedsą-
dami,jakrównieżczynności,którychstronydobrowolniezechciałydokonaćsądow-
niewcelunadanaimwiększejpewności2.
1WeWłoszechpostępowanietowciążjestokreślanejakogiurisdizionevolontaria.
2Wtymprzedmiociezob.szerzejK.Lubiński,Istotaicharakterprawnydziałalnościsąduwpostępo-
waniunieprocesowym,Toruń1985,s.20-39.
