Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wkosmologii,mamiącymrozumiprowadzącymdowadliwychlub
nieuprawnionychwniosków
2
.Jednakżedziwacznośćczyekstra-
wagancjapytaniaontologicznegotegotypuniejestsamawsobie
oczywista,ajedyniewskazuje,żezaspostrzeganąoczywistością
ukrytezostałyzałożeniairozstrzygnięcia,równieżsamejkrytyki
transcendentalnej,któreaktualnieniesąjużpoprostutraktowane
jakoproblematyczne.
Tymbardziejzdumiewającejest,żestawianatukwestiatogłówny
nerwnowożytnejfilozofii,biegnącyprzezontologię,epistemologię,
filozofięfizyki,filozofiępolityczną,etykęiteologię.Powodujetood
razu,żesamopojęcieUnatury"jestcoprawdakluczowedlamyśli
nowożytnej,nietylkonaturalistycznej,alezarazemtakrozległe
irozmyte,żenawetmetafizykazdajesięjużdziśstronićodjegonie-
jasności,koncentrującsięnaproblemachszczegółowych.Głównym
źródłemtejkonfuzjiniejestwcalezwykłybrakpojęciowejprecyzji,
przenikliwościczyintelektualnejdyscypliny,leczbardzoobciążona,
wielowarstwowahistoriasporówdotyczącychautonomiiprzyrody
isensuprzyczynowania(czyprzyczynowegowytwarzaniaefektów).
CzęśćtegosporutoczyłasięodXVIwiekuwsposóbniejawny
izamaskowany.NaprzykładHobbesniewykładaotwarcie,jakijest
mocbyłybytuUpustymświecidełkiem",einblossesBlendwerk(A423/B451,s.162),
wokółktóregobezkońcakrążybezpłodnaspekulacja.
2Natura,ujętadynamicznieprzezswojedziałanieipowodowanie,wydajesię
tupojęciemjeszczebardziejproblematycznymniżnawetUświat"ujętyczysto
statyczniejedyniejakosumazjawisk.Kantwyraźniestwierdza,żewyobrażenie
przyczynowaniaprowadziautomatyczniedopojęciasiły(resp.mocykauzalnej)
inastępniesubstancjijakolocusUczynnościisiły",wktórymUnależyszukać[ł]
owegoobfitegoźródłazjawisk"(A204/B249-250;tamże,t.I,s.371).Tojednak
powodujewieletrudności,jeślisubstancjątąmiałbybyćpospinozjańskuunikalny
quasi-przedmiotizarazemUpodmiotprzyczynowości"(A205/B250,s.372)-Natura.
Jakmógłbyonzawieraćwsobiecałąciągłązmiennośćefektówprzyczynowych
istawaniasię,ajednocześniebyćichostateczną,trwałąiautonomicznąpodstawą
(któraniemożeulegaćzmianie,cogroziłobynieskończonymregresem)?Dodat-
kowo,skorofizyczneefektysązawszeczasowo-przestrzenne,toNaturajakoich
zewnętrzneźródłomiałabybyćjakąśniezmienną,nieczasoprzestrzennąsubstancją:
czyjestwtedyjakakolwiekucieczkaodaporiitypuplatońskichdwóchświatów
(np.Platon,Parmenides,133b-e)?
10
