Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
jegozdaniemontologicznyzwiązekmocy(przyczyn)materialnej
przyrodyimocyBogazmocąwładzypolitycznej(czylistosunek
politykiiteologiidofizyki);LeibnizprzemilczaUniebezpiecznego"
Bruna(któregoodlatosiemdziesiątychXVIIwiekustudiował)idys-
kretnieukrywaswójmariażarystokratycznejteologiipolitycznej
ineoplatońskiejmistykizazwartymmonumentemlogikiifizyki;
Berkeleysukcesywnieprzemilczaswojegorodaka-materialistę
Tolanda,aKantzkolei,podobniejakdyskretniemilczącystolat
wcześniejLocke,anirazunawetniewspominaoSpinoziewswo-
jejpierwszejKrytyce,takżewanalizachantynomiikosmologicznej
isensuprzyczynowości
3
,zaśBrunaijegokosmologiiwogólenie
wzmiankujenigdy,nawetwnotatkachiwykładach(traktującgo
zapewnejakorenesansowegodziwaka).Sprawiato,żemotywacja,
genealogiaipolitycznykontekstwielustanowiskipolemiknie
sąwpełnidostrzegane.Ciągprzemilczeńkomplikujedodatkowo
labiryntmetaforycznychaluzji.
Ztejwłaśnieperspektywypozornieprostepytanie,Uczymjest
natura",nieustannieukrywapytaniebardziejzamaskowane,draż-
liweirównieżczystoontologiczne:cojestwmocytejnatury.Waga
historycznategodrugiegowiążesięjużzfaktem,żepojawiasięono
odrazuwpoczątkowejfazierozwojumyślinowożytnej,ogniskuje
najgwałtowniejszesporyfilozoficzneXVIIiXVIIIwieku,ściśle
wiążesięzdynamikąoświeceniaiwczesnegoromantyzmu,będąc
wreszciewielkimwypartympytaniemwspółczesnejmetafizyki,
pojawiającymsięincognito,wnaiwnejpostaci,raczejwfizyceteore-
tycznejikosmologii4niżwsamejfilozofii.Sądzę,żenawetjeślinie
3JonathanIsraelnazwałtoobrazowoKantowskąUmilczącąwojnązeSpinozą",
nietylkowpierwszejKrytyce(tegoż,TheDemocraticElightenment:Philosophy,
Revolution,andHumanRights1750-1790,Oxford2011,s.707).Podobnąmilczącą
wojnęprowadziłstolatwcześniejLeibniz.Choćobajczęstoodnosząsiędoinnych
znaczącychmyślicieliepoki,Spinozapojawiasięunichincydentalnie,praktycznie
namarginesach,choćwżadnymrazieniejestdlanichmarginalny(awprzypadku
Leibnizajestwręczdeterminujący).
4Zob.przykładtakiegosubstytutumetafizykiwobrębiehipotezyfizycznejjako
Uteoriiwszystkiego":M.Tegmark,ThemathematicalUniverse,UFoundationsof
physis
11
