Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14|POZNANIEIDZIAŁANIE
samoobserwacyjnych,któreitakdziękimultidyscyplinarnymtechnikomba-
dawczymzostaływznacznejmierzezminimalizowane,ichuwzględnieniejest
niezbędnewbadaniuświadomości(Damásio,2022).
Pozaperspektywąbehawioralno-obliczeniową,mózgowąifenomenologicz-
nąAntónioDamásiowskazujerównieżnaperspektywęewolucyjną,którąwjego
opiniizaniedbanowbadaniachdotyczącychprocesówpoznawczych(Damásio,
2011).Trudnosięwpełnizgodzićztakąoceną,ponieważpróbywyjaśniania
funkcjipsychicznychzperspektywyewolucjisąintensywniepodejmowane
(zob.np.Barkowiin.,1992;Buss,2001;Pinker,2002).Trzebajednakprzy-
znać,żewbadaniachtychwmniejszymstopniukładziononacisknaznaczenie
motoryki,cielesnościoraznieprzerwanejinterakcjiorganizmu(ciała)ześro-
dowiskiemzewnętrznym.Ewolucyjnepodejściewwyjaśnianiuzachowania
iprocesówpoznawczychpojawiłosięjużuWilliamaJamesazainspirowanego
teoriąewolucjiDarwina.Jamesstarałsięopisaćiwyjaśnićstanyświadomości
rozumianejszerokojakowrażenia,pragnienia,emocje,rozumowanie,decyzje
czywola(James,1892/2002).Zgodniezjegofunkcjonalistycznąperspektywą
iniejakowopozycjidopoprzednichkoncepcjiwczesnejpsychologii,poznania
niemożnabadaćwoderwaniuodśrodowiskafizycznego,wktórymtopoznanie
sięodbywa(James,1892/2002).Poznanieidziałaniesłużywedługbadaczacelom
zachowawczym,a„[ł]psychikaiświatrozwinęłysięrazemisądosiebiewza-
jemniewpewiensposóbdopasowane”(James,1892/2002,s.38).Obecniepróby
adaptacyjnegouzasadnieniaobserwowalnychzjawiskpsychicznychsądomeną
psychologiiewolucyjnej(JeńaresiSterelny,2012;ToobyiCosmides,2015).Teo-
retycytegopodejściaprzyjmują,żezdolnościpoznawczeumożliwiająregulację
zachowanianapodstawiedocierającychześrodowiskadanych,arozwiązywanie
konkretnychproblemówmożliwejestdziękimodułomwyspecjalizowanym
nadrodzedoborunaturalnegowokresieplejstocenu
1
(tzw.opóźnienieada-
ptacyjne)iopierasięnaobliczeniach(Pinker,2002;ToobyiCosmides,2015).
Psychologiaewolucyjnastosujezarównoodgórne(ang.top-down),jakioddolne
(ang.bottom-up)strategiebadawcze,ajejwyjaśnieniaprzybierająpostaćinży-
nieriiodwrotnej(Buss,2001;Pinker,2002).Psychologiaewolucyjnaaplikowana
jestdoszereguzjawiskdotyczącychfunkcjonowaniaczłowieka,takichjakemo-
cje(CosmidesiTooby,2005),orazgrupspołecznychiichskomplikowanych
wewnętrznychinterakcji(Buss,2001).
1Wartozaznaczyć,żezamykanieewolucjiHomosapiensdookresuplejstocenustanowiuzasad-
nione,alewznacznejmierzearbitralnepodejście,ponieważewolucjaczłowiekaniebyłaczasowo
ograniczona.
