Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16|POZNANIEIDZIAŁANIE
Zagadnienieprocesówpoznawczychwfilozofii
ikognitywistyce
Próbawyjaśnieniaprocesówpoznawczychstanowielementszerszegozagad-
nienialudzkiegopoznania,któryjestjednymzcentralnychproblemówfilozofii
(Annas,1994;Heldane,1996;McCann,1996),awszczególnościepistemologii
ifilozofiiumysłu.Wramachtychdyscyplinwypracowanoszerokiwachlarzidei
istanowiskdotyczącychproblemówszczegółowych-takichjaksamamożliwość
poznaniarzeczywistości,źródłapoznaniaorazjegoformyigranice(Woleński,
2021).Stanowiskatewyznaczyłypodstawoweramypojęcioweisposobymy-
ślenianatematsubiektywności,umysłuczypoznania,którymiposługiwalisię
iposługująsiędodziśprzedstawicieleposzczególnychdyscyplinbadawczych,
którychprzedmiotzainteresowaństanowipoznanie.
Istotnąrolęwkształtowaniusięnowoczesnegorozumieniapsychiki,wtym
procesówpoznawczych,odegrałyrozważaniamiędzyinnymiKartezjusza
(1649/1986;1641/2001),JohnaLocke’a(1689/1955),DavidaHume’a(1739/1963)
orazImmanuelaKanta(1781/2001).NastępnieXIX-iXX-wiecznekoncepcje
takichbadaczy,jak:GustavFechner(1860/1966),FranzBrentano(1874/1999),
JeanPiaget(1966),AleksandrŁurija(1967),GilbertRyle(1970),orazichkonty-
nuatorów(Fancher,1996;E.Kellyiin.,2010).KoniecXIXipoczątekXXwieku
torównieżczaswyłonieniasiępsychologiiorazjejnajważniejszychnurtów-
psychologiieksperymentalnej(Wundt,1904),funkcjonalizmuWilliamaJamesa
(1890/1989),behawioryzmu(Torndike,1905;Watson,1913/2000;Skinner,
1957)2czypsychoanalizySigmundaFreuda(1899/2007),któramimoukazania
kilkuistotnychaspektówpsychiki(głównierolinieświadomości),okazałasiębyć
ślepąuliczkąpsychologii(Ciof,2010).Ważnąrolęwtworzeniuteoriiludzkiego
poznaniaodegrałarównieżfenomenologia(Husserl,1913/1975,1907/2008;
Merleau-Ponty,1945/2001).Zczasemwfilozofiieuropejskiejukształtowałysię
dwaogólnepodejściabadawczezainteresowaneprocesamipoznawczymi:feno-
menologiczneorazanalityczne(Smith,2013).Tradycyjneoddzielenieobutych
nurtówniejestjednakwpełnizasadne,arozdźwiękpomiędzynimipojawiłsię
stosunkowopóźno(Smith,2013).Fenomenologiawpłynęłanakształtowaniesię
filozofiianalitycznej(Dummett,1996;Tomasson,2002),aobietradycjemają
2Wartozaznaczyć,żepomimospadkupopularnościbehawioryzmunaprzełomielat50.i60.
(Chomsky,1977),nurttennadalewoluowałidodzisiajjestistotny.Należyprzytymodróżnićbeha-
wioryzmlogicznyodmetodologicznego.
