Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.WPROWADZENIE
11
Ryc01020Dolinkaasymetrycznarozcinającarówninęnadmorskątypustrandflat(Kaffiºyra,pn.-zach.śValbard)
Fig01020AsymmetricalValleyintersectingastrandflat-typecoastalplain(Kaffiºyra,śWśValbard)
1976).Zatemwwarunkachklimatuperyglacjalne-
goekspozycjazboczywydajesięmiećnajwiększe
znaczenie.Narolęwpływuklimatuijegozmianna
kształtzboczywskazywałjużOkołowicz(1947).
Stądrozpatrywanaasymetriazboczymaprzede
wszystkimcharakterklimatycznyijestasyme-
triątzw.ciepłąlubzimną(Tricart1952).Wplej-
stoceńskiejstrefieperyglacjalnejobszaruEuropy
środkowejiZachodniejdolinkiasymetrycznesą
powszechne.Przyczymzwyklebardziejstrome
zboczewystępujeodstronyzachodniejlubpołu-
dniowo-zachodniej,chociażistniejąteżobszary,
gdzieprzeważająformyzasymetriąprzeciwną.
Roliklimatuzimnego(peryglacjalnego)przypi-
sujesię:(i)zróżnicowanienasłonecznieniazboczy
oróżnejekspozycji,powodująceodmienny,zwięk-
szonydobowyrytmzamarzaniaiodmarzaniana
zboczuciepłym(WielkaBrytania-Ollier,Thomas-
son1957;Thomasson1961;French1972,1973;
Ballantyne,Harris1994;Francja-Tricart1952;
Holandia,Belgia-Geukens1947;Grimberbieux
1955;Polska-Dylik1953;Klatkowa1965;Churska
1966);jaki(ii)zróżnicowanądynamikęsoliflukcji
(Francja-Gloriad,Tricart1952;Niemcy-Helbig
1965;Karrash1970;Czechy-Czudek1964;Pol-
ska-Churska1966).Ponadtoniektórekoncepcje
wskazująnapowiązanieasymetriizprzeważają-
cymkierunkiemwiatruizwiązanąztymwiększą
akumulacjąnazboczachodwietrznych:(iii)lessu
(Niemcy-Büdel1944,1953)lub(iV)śniegu(Ho-
landia-Edelman,MaarleVeld1949;Niemcy-Büdel
1944,1953)iwywołanetympłytkieruchymasowe.
Naww.procesydegradacyjnezachodzącenaprze-
ciwległychzboczachmogłanakładaćsięrównież
erozjabocznaokresowychstrumieniwdnachdo-
linek(Geukens1947;Edelman,MaarleVeld1949;
Poser1951;Poser,Müller1951;Ollier,Thomasson
1957;Churska1961).Wtakimujęciuasymetria
jestkonsekwencjąwymuszonegoprocesamidenu-
dacyjnymipodcięciazbocza,stądbardziejstrome
zboczemawystawęcieplejszą.
Zróżnicowanaintensywnośćprocesówdenu-
dacyjnychnazboczachoróżnejorientacjizaznacza
sięszczególniewciepłejporzeroku(Jahn1956b;
Churska1966).Zboczaowystawieciepłej(dosło-
necznej)charakteryzująsięwówczasszybszym
zanikiempokrywyśnieżnejorazgłębszymrozmar-
zaniemgruntuwstosunkudozboczyowystawie
chłodnej(odsłonecznej),któresąprzemarznięte
imałoaktywne.Ponadtowiększezmianytempe-
