Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
1.WPROWADZENIE
Podobnezjawiskawystępująwinnychstre-
fachklimatycznych.Wskazująnatoobserwacje
autorazwspółczesnegoobszaruperyglacjalnego
(SValbard).Pokazanynazdjęciuwąwóz(ryc.1.9),
położonywstrefiemarginalnejuchodzącegodo
morzaLodowcaAaVatsmarka(pn.-zach.SValbard),
zostałwykształconypodczasjednegoepizoduero-
zyjnego-skoncentrowanegospływuwódroztopo-
wych.Formataodługościok.100migłębokościod
ok.4do9mzostaławyciętawosadachglacjalnych
ifluwioglacjalnych.Charakteryzujesięwąskim,krę-
tym,owzględniemałymspadkudnemorazbardzo
stromymizboczami,którewgórnychodcinkachsą
urwiste.
Wąwozywpn.-zach.SValbardzie,wykształ-
conenasterasowanychrówninachnadmorskich
(strandflat)byłyopisanejużm.in.przezDineleya
(1954).Bardzoczęstopoczątkiempowstaniatego
typuformstawałosiędrobnewcięciepowstałena
liniitermoerozyjniedegradowanychpoligonalnych
sieciklinówlodowych(Fortieriin.2007;Godin,
Fortier2012).Klimaszewski(1960,1978)widział
wąwozyjakoformywyjściowe,którewwarun-
kachklimatuperyglacjalnegozostałyprzeobrażone
wdolinkinieckowateprzezprocesysoliflukcyjne.
Ryc01090Wąwózogłębokościok.8-9mwyciętywosa-
dachfluwioglacjalnychpodczaspojedynczegoepizodu
erozyjnego(strefamarginalnauchodzącegodomorza
LodowcaAaVatsmarka,pn.-zach.śValbard;lipiec200ó)
Fig01090Appro[.8-9-m-deepgullycutintofluVioglacial
depositsduringasingleerosionalepisode(themarginal
zoneoftheAaVatsmarkbreenoutletglacier),NWśVal-
bard;July200ó
Problematykaniewielkichrozmiarówdolinek
(szczególniewąwozówiformpokrewnychoraz
rzeŹbytypubadland)jestprzedstawianawlicznych
pracachzróżnychobszarówświata(por.Poesen,
Valentin,red.2003;Janickiiin.,red.2011).Doty-
czyonauwarunkowańśrodowiskowychprocesów
erozjiwąwozowej(m.in.HarVey1996;Bull,Kirkby
1997;Valentiniin.2005)izwiązkówzantropopre-
sją(m.in.Verachtertiin.2010;Warowna,Schmitt,
red.2010),atakżebadańeksperymentalnych,pro-
gnozowaniaewolucjirzeŹbyorazzapobieganiane-
gatywnymskutkomerozjiwąwozowej(m.in.Selby
1993;Morgan,Nearing,red.2011).
Powyższyprzeglądwiedzydotyczącydolinek,
szczególniewzróżnicowanychpodwzględem
morfologicznymstrefachkrawędziowychobszaru
młodoglacjalnego,skłoniłautoradopodjęciate-
matuzwiązanegoztymiformami.Dotychczasowe
bowiembadaniazarównomorfologiidolinekwy-
stępującychnazboczachwiększychdolinczysto-
kówpoziomówwysoczyznowych,jakiosadówje
wypełniających,niewpełniwyjaśniająichgenezę
irozwój.
Wtejrozprawieprzedstawionozagadnienia
morfologiiirozwojuróżnychtypówdrobnychform
dolinnych(dolinek)orazichroliwkształtowaniu
strefkrawędziowychwybranychdolinirynien
wkrajobraziemłodoglacjalnymPolskiPółnocnej.
*
Pracapowstałagłówniedziękibadaniomprowa-
dzonymwramachprojektuKBN(obecnieNCN)
N306028837.
DziękujępracownikomKatedryGeomorfolo-
giiiPaleogeografiiCzwartorzęduWydziałuNauk
oZiemi(UMKToruń),wszczególnosciWojciechowi
Gamratowizawykonanieanalizpalinologicznych
orazKarolowiChutkowskiemuzawszechstronną
pomocwpracachterenowych,jakrównieżWłodzi-
mierzowiJuśkiewiczowiiMarkowiChabowskiemu
zapomocwanalizachsedymentologicznychoraz
IwonieKrześlakzaanalizymakroszczątków.
PaniProf.EwieSmolskiej(UW)orazPanuProf.
JózefowiSzpikowskiemu(UAM)składamserdecz-
nepodziękowaniazawnikliwerecenzje,awnich
cenneuwagiikomentarzepomocnewprzygotowa-
niupracydodruku.
Szczególnepodziękowaniazapomocorazoka-
zanemizrozumienieicierpliwośćwczasiepisania
pracyskładamDorocie.
