Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
jeszczesięzwiększa”8.Potrzeciewreszcie:naświetliłymicelowośćszukania
punktówstycznychmiędzyeliminacjąniektórychodcieniznaczeniowychwy‑
razówaichstabilizacjąwstałychkonstrukcjachsłownych.Usuniętetreści
znaczeniowesłówutrzymująsiędodziś,choćwograniczonymzakresie:są
związanezokreślonymijednostkamifrazeologicznymi,przysłowiami,sku‑
pieniamiterminologicznymi9.
Wtymmiejscumuszępodkreślić,żenatematpołączeńfrazeologicznych
zarchaizmamipisałamm.in.wartykuleNieuświadamianearchaizmywpol-
skichzwiązkachfrazeologicznych10.Wówczasjednakpoduwagębrałamgłów‑
nieutrwalonewefrazeologiiarchaizmyleksykalne.Natomiastopołączeniach
zleksememutrzymującymswójzamierzchłysenspisałamwtekściePaleo-
semantyzmywzwiązkachfrazeologicznych11.Wtedyskupiłamsięnawybra‑
nychzwiązkachwyrazowych-moimcelembyłoustalenie,czyfrazeologizmy
zwyrazemużywanymdziśwzupełnieinnymniżkiedyśsensieniebudzą
mylnychskojarzeń,atymsamymniepowodująkolizjiznaczeniowych.
Opiszachowanychdowspółczesnościjednosteksłownychzarchaizmem
czyanachronizmemsemantycznymbędziedlamniebodźcemdopodejmowa‑
niaszerszychrozmyślań,m.in.natematnsiły”inodporności”dawnychznaczeń
leksemów,typuodcieniznaczeniowychprzeważnieutrwalanychwzwiązkach
wyrazowych,powodówtrwałościjednychfrazeologizmówzelementemar‑
chaicznymibrakustabilizacjiinnychczyprocesówreinterpretacyjnych.Fakt,
żewyrazyzachowałyswojedawneznaczeniawkonstrukcjachsłownych,nie
oznaczajeszcze,żetesensysątrwałeiniemogąuleczapomnieniu.Zdarzasię
przecież,żekonstrukcjesłownemieszczącejakiśhistorycznyelementjęzyka
sądzisiajrozumianenanowo,interpretowanenapodstawieaktualnegozna‑
czenialeksemu,czasemulegająmodyfikacjomsemantycznym12.
Wpracyłączęopisdiachronicznyzsynchronicznym.Spojrzeniehisto‑
rycznepozwaladotrzećdodawnych,pierwotnychsensówsłów,dajerównież
możliwośćobserwacjizmian,jakiedokonałysięwomawianejwarstwiefra‑
zeologicznejwciąguwieków.Natomiastperspektywasynchronicznapozwa‑
lauchwycić-oczywiściewujęciuogólnym-faktyjęzykowewspółistniejące
wdanymokresie.Jestemzdania,żeniesposóbkategorycznieoddzielićsyn‑
chroniioddiachronii.Niektórychzjawiskjęzykowychzpunktuwidzenia
współczesnegojęzykapolskiegoniedasięwytłumaczyć,conajwyżejmożna
Wprowadzenie
8A.Pajdzińska:Znaczeniezwiązkuł,s.169;por.teżA.Jawór:Zagadkowa„chrapka”.
nJęzykPolski”2010,z.1,s.32.
9Por.ustaleniaD.Buttler:Procesyeliminacjił,s.229-235.
10Por.A.Piela:Nieuświadamianearchaizmywpolskichzwiązkachfrazeologicznych.
nLingVaria”2013,nr1,s.59-71.
11Por.A.Jawór:Paleosemantyzmywzwiązkachfrazeologicznych.nPoradnikJęzykowy”
2009,z.4,s.65-74.
12Por.A.Jawór:Zmianyznaczeniowezwiązkówfrazeologicznych.nLingVaria”2009,nr1,
s.91-99;Eadem:Reinterpretacjepolskichzwiązkówfrazeologicznych.nPoradnikJęzykowy”
2010,z.6,s.36-47.
