Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MagdalenaKoźluk
Motywyherkulejskie
Odpoczątkuhistoriiemblematyki,czyliroku1531-datyeditioprin-
cepsEmblemataomniaAndreiAlciata-alegorycznawykładniaHerkulesa
jestzdecydowaniebogatszaniżjakiegokolwiekinnegoherosazeświata
antycznego.WzbiorzeAlciata,stanowiącymwzórgatunkudlainnych
późniejszychksiążekemblematycznych,znajdujesięażpięćobrazów,
którenawiązujązarównowpikturze,jakiwepigramaciedowybranych
epizodówzżyciaAlcydy
3
.Wpierwszymwydaniuemblematówwjęzy-
kufrancuskimznajdujemyrycinę,któraprzedstawiagośpiącegowLibii
popokonaniuAntajosa.Podczasodpoczynkuzostajeonzaatakowany
przezPigmejów,którzychcąpomścićśmierćswegobrata.Napierwszym
planieprzebudzonyheroszgarniawgarśćnapastnikówiwkładadolwiej
skóry,abyzanieśćichEurysteuszowi
4
.ZaczerpniętyzObrazówFilostra-
tosa(Obrazy,II.22,s.263)
5
motywuwięzieniaPigmejówprzezHerku-
lesazostajeszczegółowowyjaśnionywepigramiewnastępującysposób:
KiedyHeraklessłodkimsnempokrzepiasweciało,
spoczywającpodsosną,uzbrojony,zmaczugąprzyboku,
plemięPigmejów,źleoceniwszyswesiły,
sądzi,żeudamusięzadaćśmierćAlcydzie.
3
Wartoprzypomniećzasadydotyczącerambudowyrenesansowegoemblematuopisa-
neprzezIacobusaPontanusa(PoeticaruminstitutionumlibriIII,ed.2,Ingolstadii1597,
s.189).Wjegoujęciuemblematjakosamodzielnygatunekliterackipowinienskładaćsię
ztrzechczęści(emblematriplex).Pierwsząznichjestmotto,zwaneepigrafem,lemmą,
inskrypcjąalbosentencją.Stanowionoduszęcałegoemblematuiujmujelapidarnielub
metaforycznieprawdęogólną,moralnąalboteologiczną.Drugaczęśćdotyczyobrazu
(corpus),któremuPontanusnadajenazwępictura,iconlubimago.Rycinawemblemacie
powinnaprzedstawiaćtreśćalegorycznąlubsymboliczną.Ostatniskładnikemblematu
stanowisubskrypcja-duch(animus),krótkiwierszwyjaśniającysensobrazu.Wpóź-
niejszychzbiorachemblematówzaczętododawaćjeszczeczwartyskładnik-komentarz
pisanyprozą.Chociażposzczególneczęściemblematumogłybyistniećsamodzielnie
(zwyjątkiemobrazu,którybezwierszaimottapozbawionybyłbysensu),tozebrane
wszystkieczęściwzajemnieuzupełniałysięistanowiłyrazem„duszę”i„ciało”(por.
J.Pelc,Słowoiobraznapograniczuliteraturyisztukplastycznych,Kraków2002,s.35-42).
4
A.Alciato,Livretdesemblemes,Paris,ChrestienWechel,1536,foD1vo.Emblemat
znajdujesięnastronieFrenchEmblemsatGlasgow(31.12.2011),doktórejodsyłam
wielokrotniewartykule,opisującrycinyposzczególnychemblematów(http://www.em-
blems.arts.gla.ac.uk/french/facsimile;31.12.2011).Wszystkieprzekładyzłacinyifran-
cuskiegosąautorskieizostałyopatrzoneskrótem(przeł.-M.K.).
5
Por.FilostratStarszy,Obrazy,oprac.R.Popowski,Warszawa2004,s.262.
~60~
