Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Korporacjejakopodmiotyodpowiedzialnościzaprzestępstwa
25
możnasiędoszukiwaćjużwtekstachStaregoTestamentu18,aodpowiedzialności
quasi-karnejorganizacjiwśredniowiecznychprzypadkachkościelnejekskomu-
nikiklasztorów19,topoczątkipatologiispołecznejokreślanejwspółcześniejako
Hprzestępczośćkorporacyjna”20datujesięzwyklenaXVI–XVIIw.iwiążesię
jezdziałalnościąkorporacjizrzeszającychinwestorównarynkuwymianyhan-
dlowejzobszaramikolonialnymi.
Przykłademniechbędziedziałalnośćzałożonejw1621r.HolenderskiejKom-
paniiZachodnioindyjskiejposiadającejmonopolnahandelzamorskizAmeryką.
Początkowaświetnakondycjafinansowakompaniiwynikaławprzeważającej
mierzezrabowaniabogatychstatkówhiszpańskich,niezaśzholendersko-ame-
rykańskiejwymianyhandlowej21.Jednocześniebogactwokompaniihandlowych
przekładałosiębezpośrednionabogactwopaństwudzielającychimmonopolu.
Zamożnekompaniehandlowechętniezdobywałyłaskiwładców,finansująckon-
fliktyzbrojnemiędzypaństwamiiuzależniająctymsamymskutecznośćkrólew-
skichdziałańwojennychodwłasnejprzychylności.
XVIiXVIIw.totakżeczaspierwszychpotężnychspekulacjigiełdowych,
takichjaknp.siedemnastowiecznamanipulacjaakcjamiKompaniiWschod-
nioindyjskiej.Korporacjatabyłataksilna,żedysponowałaprawemdobicia
monety,utrzymywaniawłasnegowojska,anawetwypowiadaniawojenizawie-
raniatraktatów22.W1688r.rynekobiegłypogłoski,żewyprawazamorska
KompaniiWschodnioindyjskiejniepowiodłasię–wielestatkówzatonęło
izwrotzinwestycjiwtęwyprawębędziemizerny.Inwestorzy,spodziewającsię
niskiejdywidendyalbonawetstraty,pospieszniepozbywalisięakcjiKompanii
Wschodnioindyjskiej.Cenyzaakcjekompaniioczywiściedrastyczniespadły–
pomyślispekulującychnaspadekwartościakcji.Statkiwróciły,aci,którzy
zainwestowaliwbrewplotkomświetniezarobili23.Dalszespekulacjeakcjami
KompaniiWschodnioindyjskiejjużwtamtychczasachprowadziłydolicznych
kryzysówgospodarczych–wszakKompaniaWschodnioindyjskauzależniłaod
siebiegospodarkęholenderską,aupadekkompaniizakończyłdominacjęHolen-
18Zob.StaryTestament,księgarodzaju41;Przypowieśćośniefaraona,wktórymujrzał
wychodzącezNilusiedemkrówpięknychitłustych,którenastępniezostałypożarteprzezsiedem
krówbrzydkichichudych,wnastępnymśniefaraonujrzałsiedemkłosówwyrastającychzjed-
nejłodygi–zdrowychipięknych,któretonastępniezostałypochłonięteprzezsiedempustych
izniszczonychkłosów.WnastępstwietegosnuJózefzaleciłfaraonowidługoterminowąpolitykę
inwestycyjnąopartąnaspekulacji–skuptaniegozboża,anastępniejegodrogąsprzedażwczasie
Hchudych”lat.
19L.M.Salinger(red.),Encyclopediaofwhite-collar&corporatecrime,vol.1,SagePublications,
ThousandOaks2005,s.212.
20„Corporatecrimes”.
21P.N.Martin,B.Hollnagel,Największeaferywdziejachświata,wyd.DomwydawniczyBellona,
Warszawa2005,s.41.
22W
.Morawski,Kronikakryzysówgospodarczych,wyd.Trio,Warszawa2003,s.26.
23P.N.Martin,B.Hollnagel,Największe…,s.45.
