Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wedlekoncepcjinaturalnejprawaczłowiekawynikająnatomiastzutrwalo-
negownaturzeporządkuetycznego.Prawanaturysąobiektywneirzeczywiste,
niezależnieodtego,ileosóbjestdonichprzekonanych
36.P.Korzeniowskiwskazu-
je,żewyrazemprawanaturyjestdążeniedozachowaniawłasnegożyciawśrodo-
wiskuotaczającymczłowieka
37.
Koncepcjaprawanaturalnegowiążesięzuznaniem,żekażdeprawomusi
miećwartośćmoralną,wzwiązkuzczymprawoniemoralnenieobowiązujejako
niesprawiedliweiniesłuszne
38.Związekpomiędzyargumentacjąmoralną,charak-
teryzującąprawonaturalne,iargumentacjąnormatywnądostrzegłtwórcakoncep-
cjisprawiedliwościkosmopolitycznejThomasPogge,którywyodrębniłtzw.mo-
ralneprawaczłowieka(ang.moralhumanrights)inormatywneprawaczłowieka
(ang.legalhumanrights),podkreślając,żeistnienieprawmoralnychniejestuza-
leżnioneoddrugiejkategoriipraw
39.Istnienieprawczłowiekajakonormmoral-
nychniejestbowiemuzależnioneodichuznaniaprzezobowiązujący–wsensie
pozytywnym–porządekprawny.Moralneprawaczłowiekaistnieją,pociągającza
sobąskorelowaneznimiobowiązkimoralne,którychpodstawąniesąnormy
prawne,leczmoralność.Coistotne,źródłemobowiązkówmoralnychniemożebyć
wujęciuPogge’ajakikolwieksystemzasad,lecztylkotaki,którydajesięstosować
wszędzieiwobeckażdego.ZdaniemPogge’aistniejąbowiemuniwersalneipo-
wszechnieobowiązujące,niezależnieodmiejsca,normymoralne,coimplikuje
istnienieuniwersalnychzobowiązańmoralnych(kosmopolityzmmoralny).Wuję-
ciu„interaktywnym”obowiązująwyłączniewstosunkachmiędzyposzczególnymi
jednostkami.Wujęciu„instytucjonalnym”,któregoPoggejestzwolennikiem(jako
formyglobalnejwspółpracyiwspółzależności),powyższezasadynależystosować
takżedosystemówinstytucjonalnych,bowiemzobowiązaniawynikającezzasad
sprawiedliwościistniejąteżnapoziomieinstytucji.DlaRothbardaprawonaturalne
ugruntowanejestwnaturzeczłowieka,zawierającejwsobieprawapodmiotowe,
właściwetylkoludziom.Jednązmożliwościgenezyzasadprawnychwspołeczeń-
stwiejestnatomiastwykorzystanierozumudoobiektywnegoodkryciaprawanatu-
ralnego,naskutekczegoto„wykładnia”prawanaturalnegostajesięźródłemnor-
myprawnej
40.
36M.N.Rothbard,LudwigvonMisesandNaturalLaw:ACommentonProfessorGonce,Journalof
LibertarianStudies1980,Vol.4,nr3,s.289-297;zob.też:J.Zajadło,Problemprawanaturalnego,
ChrześcijaninwŚwiecie1985,nr140,s.73-75.
37P.Korzeniowski,Bezpieczeństwo…,s.27.
38J.Finnis,Prawonaturalneiuprawnienianaturalne,Warszawa2001,s.34-35.Pierwszymzfilozo-
fów,któryostateczniewyodrębniłprawonaturyodprawprzyrodniczychpoprzezodniesienieprawa
naturydonaturyczłowieka,byłArystoteles:M.Freeman,Prawaczłowieka,Warszawa2007,s.24.
39T.Pogge,Worldpovertyandhumanrights:cosmopolitanresponsibilitiesandreforms,Cambridge
2002,s.46in.
40WedługRothbardasątrzymożliwościgenezyzasadprawnychwspołeczeństwie:a)przestrzeganie
tradcyjnegozwyczajuplemienialubspołeczności,b)poddaniesięarbitralnejwolisprawujących
władzę,c)wykorzystanierozumudoodkryciaprawanaturalnego.Rothbardnieuważazwyczajuani
ustawzaźródłonormprawnych(anitymbardziejzaichzbiór),adopieroichprzestrzeganie.Intere-
27
