Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZbigniewGóral
Rozdzieleniesłużbynadworzemonarszymisłużbypaństwudokonałosięwpóź-
niejszymokresie(itoniewszędzie),kiedytodziałalnośćadministracyjnastopniowo
zaczęłabyćpodporządkowywanaustawom,aaparatuadministracyjnego-kontroli
parlamentu.Odtegoczasumożnateżmówićokształtowaniusięróżnychmodeli
służbypaństwowej,leżącychupodstawwspółczesnychrozwiązańprawno-organi-
zacyjnychwtymzakresie.
2.Jednązzasadniczychliniipodziału,jakauwidoczniłasięwsposobiekształ-
towaniasłużbypaństwowej,byłorozstrzygnięciedylematu:służbazawodowa
czysłużbapełnionaspołecznie.Archetypempierwszejbyłoniemieckieprawo
urzędnicze.Najegogrunciepaństwoniemieckiezyskałowręczmianonpaństwa
urzędniczego”,ajegoistotąbyłoto,żenokreślonykrągosób(...)poświęcasię
państwu,zawodowosłużypaństwuiżedotejwarstwyograniczasięprawodo
prowadzeniasprawpaństwowych”2.Urzędnicyjawilisięwzwiązkuztymjako
zwartyizhierarchizowanystanzawodowy.Wopozycjidotakzarysowanejwi-
zjirealizacjizadańpaństwabyłazpewnościąideaichuspołecznienia.Zgodnie
ztakimujęciemsprawypaństwowepowinnyopieraćsięnaaktywnościobywa-
telskiej.Ichwłaściweprowadzeniewymagazatembardziejniżprofesjonalizmu
zaangażowaniaiodpowiedniejświadomościspołecznejorazznajomościpotrzeb
społecznych.Pełnieniesłużbypaństwowejkolejnoprzezobywateli,napodstawie
powierzanegoimokresowomandatu,stanowinajlepsząmetodęunikaniatego,co
charakterystycznedlabiurokracjiurzędniczej:wyalienowaniazespołeczeństwa
iskłonnościdokorupcji.Koncepcjatzw.państwaludowegownajwiększymstop-
niuodpowiadałasystemowikomunistycznemu,ajejprzesłanienajlepiejwyraża
hasłonrządzićmożetakżekucharka”3.Nieulegawątpliwości,żewzdecydowanej
większościpaństwwspółczesnychjestrealizowanymodelprofesjonalnejsłużby
państwowej.Nieoznaczatojednak,żeodrzuconocałkowiciepostulatwłączania
doadministrowaniasprawamipaństwaobywateli.Zwyklejednakobywatelskie
zaangażowaniewwykonywaniezadańpublicznychstanowijedynie-wmniejszym
lubwiększymstopniu-uzupełnieniedziałańczynnikaurzędniczego.
3.Niemniejistotnadlarozwojusłużbypaństwowejokazałasięrównieżrelacja
międzystatusemurzędnikówabieżącąpolityką.Ścisłazależnośćtychpierwszych
odwładzypolitycznejorazichneutralnośćpolitycznatodwiekonkurująceze
sobątendencje,ujawniającesięwróżnysposóbiwróżnychokresachrozwojowych
prawaurzędniczego.Zpewnościąpoczątkisłużbypaństwowejcharakteryzująsię
wszechstronnądominacjąsprawującychwładzęnadurzędnikami.Służbapaństwo-
warównałasięwówczassłużbieinteresompolitycznymrządzących.Szczególnie
cenionąwłaściwościąosobysprawującejurządbyłynietylejejkompetencje,co
uległość,bezgranicznalojalnośćorazgotowośćdorealizacjikażdejdecyzjitego,
ktosprawowałwładze.Sprzyjałtemusystemobsadzaniastanowiskurzędniczych,
2Tamże,s.20in.
3Por.Prawourzędnicze,red.,T.Liszcz,Lublin2010,s.19-20.
20