Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
23
Rzeczjasna,stosunkowonajmniejszkódwyrządziłybadaniajegoliterackiej
spuścizny,którazresztąnajczęściejbyłaprzedmiotemanaliz.Zwolennicymi-
tologizacjinieustannienatomiastujawniająsięwbadaniachinnychdziedzin
dorobkuśw.Savy,związanychm.in.zjegodziałalnościąpolityczno-
-dyplomatyczną,organizacjąCerkwiipaństwa,działalnościąkulturalną
i„oświatową”.Wciążniewystarczającodobrzeopracowanesązagadnieniado-
tyczącenp.stosunkuśw.Savydonarodu.Właśnietenproblemnajczęściejsta-
wał(inadalstaje)sięobszarem,naktórymdochodzidoreligijnych(dziśnp.
wobrębiezideologizowanegoświętosawia)zafałszowańimanipulacji.
Niewątpliwiezajednązpierwszychpróbswoistej„demitologizacji”miejsca
iroliśw.Savywkulturzeserbskiejuznaćnależybadaniafilologa,historyka,
etnologa,antropologaipierwszegowSerbiisocjologareligiiVeselinaČajka-
novicia,dotycząceludowegokultutejpostaciorazmitologemówprzeniesionych
ztotemistyczno-animistycznegokultuprzodków,azachowanychwreligijnej–
chrześcijańskiejkulturzespołecznościserbskiejwwiekachśrednich
25.Rozpa-
trywanaprzezbadaczacałościowokulturaserbskiegoprawosławiawistocie
sprowadzasię–jakuważałwlatachdwudziestychitrzydziestychubiegłego
wieku–domającegocharakterpogański–kultuprzodków
26.Idolatria,niewy-
partadokońcaprzezchrystianizacyjnąmisjęśw.Savy,zachowanazwłaszcza
wmentalnościśrodowiskplemienno-patriarchalnych,przetrwawgłębszych
pokładachświadomościzbiorowej,niebezpieczniedlasamegoprawosławia
uaktualnianawczasachzagrożeńikryzysuwiary.Zkompleksowychbadań
Čajkanovicia,aletakżezdoskonałychstudiówjegokontynuatorów(V.Matić,
D.Bandić,S.Kulišić,M.Filipović,S.Zečević,M.Popović,A.Loma)
27wiemy,
iżsamegośw.Savęmentalnośćludowaobdarzycechamipogańskiegobóstwa,
mitycznegoprzodkaiobrońcyplemienia,awczasachnasilającejsiępoganizacji
–wokresieniewolitureckiej–takżecechamibóstwachtonicznego.Podążają-
cemuśladembadańČajkanoviciaVladanoviMaticiowi,jużwlatachsiedem-
dziesiątych,udasiętakżewyjaśnić,dlaczegoświętySavazapisałsięwpamięci
25Zniezwyklebogategodorobkunaukowegobadacza,wydającegoswepraceod1909r.wy-
mieńmytunajważniejszestudia:Osrpskomvrhovnomboguustarojsrpskojreligiji(tekstzapre-
zentowanywSANUw1939r.,wydanyzaśw1941r.,współcześnie(w:)MitireligijauSrba,
Beograd1973orazSabranadelaizsrpskereligijeimitologijeupetknjiga,Beograd1994).
26ZtakąopiniąniezgadzasięD.Bandić,twierdząc,żejestonaprzesadzona,jednocześnieteż
nieprzyznaje,żewłaśniebadaniaČajkanovicianajbardziejprzyczyniłysiędoustaleniawielorakiej
rolikultuprzodków.KrytyczniestanowiskoČajkanoviciaoceniatakżeS.Zećević.
27S.Kulišić,P.Ž.Petrović,N.Pantelić,Srpskimitološkirećnik,Beograd1970;S.Zećević,
Mitskabićasrpskihpredanja,Beograd1981;M.Filipović,Osnovnikarakteristrukturanarodnog
verovanjauistoćnomdeluJugoslavije,ZbornikMS,serijadruštvenihnauka6,NoviSad1954;
M.Popović,Vidovdanićasnikrst,Beograd1976;D.Bandić,Carstvozemaljskoicarstvonebesko.
Ogledionarodnojreligiji,Beograd1997(wyd.II);A.Loma,Prakosovo.Slovenskiiindoevropski
korenisrpskeepike,Beograd2002.Dużezasługiwbadaniachnadmitologiąśw.Savymiałtakże
historykiwydawcautworówśw.Savy(SpisisvetogSave,Beograd–SremskiKarlovci1928,tłum.
nawspółczesnyjęz.serbskiL.Mirković)–VladimirĆorović,autorstudiumSvetiSavaunarod-
nompredanjuiredaktorzbioruSvetiSava.Vrhuncicivilizacije(większośćtekstówwydanazostała
najpierwwczasopiśmie„Bosanskavila”(1897–1901).Por.reprintywyżejwymienionegostudium
orazzbioru–z1989oraz1990r.
