Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wprowadzenie
stwierdzeniazawierająceanalogięobrazuPRLdoobrazuczasówwspół-
czesnych.Nierzadkoobecnawnichbyłatęsknotazapaństwemopiekuń-
czym,którewewspomnieniachludziprzybierałopostaćwzorupaństwa
niedościgłegowewspółczesnejPolsce:nDawniejchoćzarobkibyłymałe,
aleprzeciętnyczłowiekżyłskromnieispokojnie.Pracownikbyłdocenia-
ny.[ś]Dziś,przychodzącdopracy,niemapewności,czywnajbliższym
czasieniezasilisięarmiibezrobotnych.Dawniejbezdomnośćkojarzyłasię
zpatologiąspołeczną,pijaństwem,dziśwystarczystracićpracę,niepłacić
czynszuniezwłasnejwiny,abyzasilićgrupębezdomnych.[ś]Niechcę,
abypowstałowrażenie,żewobecnychczasachdziejesięsamozło.Polska
zmieniłaswójwygląd.[ś].Wsklepachsątowaryzcałegoświata.Pomimo
żenarzekasięnabiedę,uliceprzemierzasznursamochodówmarekzca-
łegoświata”.8
DużaliczbapublikacjipoświęconychPolscewdrugiejpołowieXXwie-
kunieoznaczała,żepisarstwonaukowepostępowałołatwo.Wypadaza-
uważyć,żeprzyrekonstruowaniuobrazuPRLtrudnościistniałyjużna
poziomiejęzyka.WopisachPolskipojawiałysięzwrotyisformułowania
ojednoznacznejkonotacji:absurd,agentura,bubel,komuch,milicyjna
pałka,pustepółki,ubek,zomowiec.Byłyteżpojęciazwiązanebezpo-
średniozfrazeologiątamtychlat:chłoporobotnik,demokracjaludowa,
inteligencjapracująca,kursokonferencja,proletariat,propagandasuk-
cesu,walkaklas.9Nadmienionafrazeologiaraczejniesprzyjałatworze-
niunaukowej,awięczobiektywizowanejsiatkipojęć.Dylematyjęzykowe
badaczywystępowałyjużnaetapieokreślenianazwypaństwa.Kłopoty
ujawniałysięprzyokazjipróbokreśleniaexpostpaństwawodniesie-
niudonumeracjiRzeczypospolitej,gdytworzyłasięlukamiędzyDru-
gąiTrzeciąRzecząpospolitą.Wnajbardziejkrytycznychwypowiedziach
oPRLskutkowałotouznaniem,żeczasjejistnieniaoznaczałRzeczpo-
spolitąDwaiPół(niczymwtytulecyklicznegoprogramutelewizyjnego
JerzegoDiatłowieckiego).Jeszczewiększetrudnościwiązałysięzpró-
bamiokreśleniaPolskiprzeznazwaniejejustrojuprawno-politycznego
wskali:odtotalitaryzmuczyautorytaryzmuporealnysocjalizm.Cza-
samistosowanonomenklaturęopisowąjaknPolskapodrządamikomu-
nistów”.10Niekiedyobjawiałasięgotowośćdostosowanianazewnictwa
8Z.Austro,Refleksjenadprzemijającąrzeczywistością,[w:]Rękopisdlaprawnu-
ków,oprac.A.M.Bogart,Warszawa2004,s.116,117;zob.:TenwspaniałyPRL.Son-
dażsondażypotwierdzawiarygodnośćbadańopiniipublicznej,oprac.P.Pacewicz,
nGazetaWyborcza”28VI1994.
9M.Głowiński,Nowomowapopolsku,Warszawa1991.
10A.Kemp-Welch,Polskapodrządamikomunistów1944-1989,tłum.J.Gilewicz,
Kraków2008.
